Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

POSTANOWIENIE

Dnia 12 sierpnia 2015 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Jakub Kawałek

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2015 r. w Bydgoszczy na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. O.

przeciwko (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawa

wraz z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia

postanawia:

1.  odrzucić pozew,

2.  oddalić wniosek powoda o udzielenie zabezpieczenia.

SSR Jakub Kawałek

UZASADNIENIE

Powód D. O. w dniu 5 sierpnia 2015 r. złożył przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. pozew o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wraz z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia, wnosząc o ustalenie, że pomiędzy stronami nie istnieje stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych z dnia 25 listopada 1998 r, o numerze (...), z którego miałaby wynikać wierzytelność pozwanej w stosunku do powoda w kwocie 884,61 złotych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w nakazie zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 3 października 2000 r., sygn. akt I Nc 13696/99 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy nakazał pozwanemu D. O. zapłacić powodowi (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 884,61 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 23 grudnia 1999 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 320,70 złotych tytułem kosztów procesu, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu. Powód wskazał, że wydany nakaz zapłaty uprawomocnił się i został zaopatrzony w klauzulę wykonalności, stając się podstawą do wszczęcia przeciwko powodowi egzekucji przez pozwanego. W dalszej części powód wywiódł, że roszczenie egzekwowane przez pozwanego wynika z czynności prawnej, która nie została dokonana przez powoda przedstawiając wnioski dowodowe na okoliczność wykazania, że podpis pod umową z której wynikać miał stosunek zobowiązaniowy, który stał się podstawą do wydania nakazu zapłaty z dnia 3 października 2000 r. został podrobiony przez nieustaloną osobę w sposób bezprawny dysponującą skradzionym dowodem osobistym powoda. Powód wskazał, że jego interes prawny w ustaleniu wyraża się w podnoszonym przez niego zamiarze wystąpienia z powództwem przeciwegzekucyjnym w oparciu o przepis art. 840 par. 1 pkt 2 k.p.c. Powód podniósł, że z przyczyn niezależnych od siebie nie wniósł sprzeciwu od wydanego nakazu zapłaty.

Do pozwu dołączono odpis pozwu w sprawie I Nc 13696/99 z którego wynika, że powód w tamtym postępowaniu – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., wniósł o zasądzenie od pozwanego D. O. kwoty 884,61 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania. Z treści pozwu i jego załączników wynikało, iż podstawą faktyczną powództwa jest podnoszona okoliczność, iż strony zawarły umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych z dnia 26 listopada 1998 r. nr (...) z której wynikła wierzytelność na łączną kwotę 884,61 złotych, składającą się z kwoty 733,11 zł z tytułu niezapłaconych faktur oraz skapitalizowanych odsetek.

Do pozwu dołączono informację odpowiadającą odpisowi aktualnemu z rejestru przedsiębiorców nr KRS (...) z której wynika, że (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. powstała w wyniku przekształcenia (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w spółkę akcyjną zgodnie z uchwałą zgromadzenia wspólników z dnia 1 lipca 2011 r.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzi tożsamość przedmiotowa powództwa o spełnienie świadczenia w sprawie o sygn. I Nc 13696/99 i powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, z którego wynikało roszczenie zasądzone w tym postępowaniu, wytoczonego w niniejszej sprawie.

Sąd miał na uwadze, ujawnione w orzecznictwie rozbieżności co do przyjmowania tożsamości roszczeń o spełnienie określonego świadczenia oraz o ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawego, z którego świadczenie to wynika. Szczegółowo i całościowo zapoznał się z dorobkiem orzeczniczym opierającym się na poglądzie, iż tożsamość taka nie zachodzi - bowiem powództwo o świadczenie i powództwo o ustalenie obejmują różne żądania, a rozstrzygnięcia sądu mają odmienne charaktery oraz judykatami opartymi na koncepcji wskazującej na istnienie tożsamości przedmiotowej takich roszczeń, z uwagi na fakt, iż kwestia ustalenia istnienia stosunku prawnego stanowi przesłankę rozstrzygnięcia w przedmiocie spełnienia świadczenia. W ocenie Sądu pogłębiona analiza zagadnienia prowadzić musi do wniosku, iż prawidłowym poglądem, opartym o właściwą interpretacje zarówno art. 199 par. 1 pkt 2 k.p.c., jak i art. 379 pkt 3 k.p.c. jest pogląd drugi.

Pogląd pierwszy wychodzi od odmienności żądań w obu procesach, kładąc szczególną uwagę na okoliczności, iż kwestia przesłankowości ustalenia dla rozstrzygnięcia o świadczeniu ma znaczenie dla istnienia interesu prawnego (art. 189 k.p.c.), a nie dla oceny jednakowości żądań na gruncie art. 199 par. 1 pkt 2 k.p.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego odwołania do tego poglądu odnaleźć można m.in. w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2005 r., V CK 277/05, LEX nr 602316, w którym przyznano co prawda, iż „ żądanie zasądzenia mieści w sobie implicite żądanie ustalenia”, jednak równocześnie stwierdzono, iż „ to ostatnie rozstrzygane jest tylko przesłankowo i nie znajduje wyrazu w sentencji wyroku”, czy też wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1998 r., III CKN 56/98, LEX nr 35754, w którym odwołano się do powszechnego rozumienia zwrotu „to samo” użytego w art. 199 par. 1 pkt 2 k.p.c. (>> (…) "roszczenie" w wyrażeniu "to samo roszczenie" rozumiane jest powszechnie jako roszczenie w sensie procesowym <<).

Powyższe poglądy zdobyły pewne uznanie również w orzecznictwie sądów powszechnych. Znajduje wyraz w sporadycznym przyjmowaniu do rozpoznania pozwów o analogicznej konstrukcji w zakresie podstawy faktycznej i prawnej, przy czym zaznaczyć należy, że powszechną praktyką w takim wypadku jest oddalanie powództwa a limine w oparciu o uznanie braku interesu prawnego z uwagi – jak to się określa - „podstaw dla powództwa przeciwegezkucyjnego z uwagi na zachodzącą powagę rzeczy osądzonej”. Nie wydaje się to jednak być praktyką właściwą.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, kompleksową, właściwą i pogłębioną analizę powyższego zagadnienia odnaleźć można w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2007 r., III CSK 123/07, LEX nr 319237. Sąd Najwyższy w tym składzie zwrócił bowiem szczególną uwagę na kilka kwestii, które wydają się fundamentalne dla rozpoznania tego rodzaju spraw i znajdują bezpośrednie przełożenie również w sprawie niniejszej.

W pierwszej kolejności zwrócono uwagę na to, że właściwe zastosowanie art. 199 par. 1 pkt 2 k.p.c. wymaga oceny tożsamości stron, podstawy sporu i przedmiotu rozstrzygnięcia w sprawie zakończonej nakazem zapłaty, a następnie odniesienie wyników tej oceny do żądania zgłoszonego w postępowaniu o ustalenie. tożsamość stron procesu. Takiego stwierdzenia nie podważa natomiast sam fakt, że w obecnie rozpatrywanym sporze strony występują w odwrotnych rolach procesowych. Zwrócono przy tym uwagę, że, powaga rzeczy osądzonej prowadzi do nieważności postępowania między tymi samymi stronami bez względu na to, że w ponownym procesie występują one w odmiennych rolach procesowych (por. również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 sierpnia 1998 r., sygn. akt I PKN 266/98, OSNAP 1999, nr 17, poz. 554). Dalej wskazano, że badanie przedmiotowej tożsamości obu spraw należy przeprowadzić poprzez ustalenie czy sprawy te odnoszą się do tych samych okoliczności faktycznych – w tym przypadku zawarcia umów, z których miał wynikać, zdaniem pozwanej (powódki w sprawie nakazowej), obowiązek zapłaty spornych kwot. Podkreślono, że tożsamość podstaw faktycznych może nie zachodzić, również (jak w rozpatrywanym przypadku) w sytuacji, gdy w pozwie o ustalenie dochodzi do kumulacji żądań. Odnosząc się do kwestii przesłanki interesu prawnego kategorycznie stwierdzono natomiast, że wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy o ustalenie jest interes powodów wyrażający się w podnoszonym przez nich zamiarze wystąpienia z powództwem przeciwegzekucyjnym (art. 840 k.p.c.), bez względu na to, czy powództwo to będzie mogło być uwzględnione, czy też zostanie oddalone. Jak wskazano „ Ocena interesu prawnego nie powinna bowiem iść tak daleko, aby Sąd rozpoznający sprawę o ustalenie przyjmował brak tego interesu (a w konsekwencji - oddalał powództwo o ustalenie z uwagi na brak interesu prawnego), stwierdzając niezasadność dalszych żądań wywodzonych z wyroku ustalającego i prognozując, że te żądania zostaną w przyszłości oddalone w kolejnych sprawach wytoczonych przez powodów. Z tego punktu widzenia należy przyjąć, że powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umów, a istnienia tego interesu nie podważa fakt, że powództwo przeciwegzekucyjne może w przyszłości zostać oddalone jako niezasadne. Nie można bowiem ograniczać powodom możliwości merytorycznego zbadania żądania ustalenia prawa lub stosunku prawnego tylko z tej przyczyny, że wątpliwe jest wygranie przez nich kolejnej sprawy, w której podnoszony byłby fakt nieważności umów stwierdzony w niniejszym postępowaniu”. Sąd podziela powyższą konstatację. Na całkowitym marginesie można zauważyć, że w obliczu podniesionych okoliczności faktycznych, poza sferą rozważań w powyższym kontekście (oczywiście w przypadku przyjęcia pozwu do rozpoznania), pozostawać musiałyby również teoretyczne rozważania na temat istnienia możliwości i prognoz skuteczności ewentualnego powództwa przeciwegzekucyjnego powoda opartego o treść art. 840 par. 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 125 par. 1 k.c. (o ile oczywiście uprzednio nie doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym).

Powyżej wskazane tezy, w każdym razie, uzupełniają trwałą i stabilną linię orzeczniczą nie tylko istniejącą od samego początku stosowania Kodeksu postępowania cywilnego z 1964 r., ale znajdującą uznanie również na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r.

I tak, w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1962 r., II CR 897/62, LEX nr 106072 stwierdzono, że powództwo o ustalenie nieistnienia roszczenia wytoczone w trakcie toku sprawy o zapłatę przez pozwanego ze sprawy o zapłatę podlega odrzuceniu z „ powodu sprawy wiszącej” (art. 207 i 228 Kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r.). Podkreślono, że stanu tego nie uchyla ani odmienność ról procesowych ani odmienność żądań procesowych w obu sprawach (sprawa o zapłatę – sprawa o ustalenie).

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1971 r., II CZ 59/71, LEX nr 1280, wprost wskazano, iż: „ Tożsamość roszczenia w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. zachodzi tylko wówczas, gdy identyczne są nie tylko przedmiot, ale i podstawa sporu. [...] o braku tożsamości przedmiotu sporu nie można mówić tylko dlatego, że w pierwszej sprawie chodzi o zasądzenie, a w drugiej o ustalenie, żądanie bowiem zasądzenia mieści w sobie implicite żądanie ustalenia.".

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2011 r., II CSK 427/10, LEX nr 884996, zwrócono pogłębioną uwagę na wątpliwości wiążące się z praktycznym ustaleniem, czy pomiędzy sprawą o zasądzenie świadczenia i ustalenie występuje łącznik w postaci tego samego roszczenia. Sąd Najwyższy zwrócił tu uwagę, że zgodnie z przyjętą w piśmiennictwie i utrwaloną orzecznictwie wykładnią tożsamość roszczenia zachodzi wówczas, kiedy jednakowy jest nie tylko przedmiot, ale także podstawa roszczenia i stąd o braku tożsamości przedmiotu sporu nie można mówić tylko dlatego, że w pierwszej sprawie chodzi o zasądzenie, a w drugiej o ustalenie. W dalszej kolejności poruszone zostało zagadnienie analizy rozstrzyganych stanów faktycznych, przy czym podkreślono, że wymaganie jednakowości żądań odnosi się do merytorycznej istoty powództwa, rozumianej jako zwrócenie się do sądu o rozstrzygnięcie konkretnego, tożsamego w każdym aspekcie problemu prawnego, wyrosłego na gruncie tych samych faktów.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., III CSK 138/11, LEX nr 1109267 wskazano, że identyczność roszczeń zachodzi gdy tożsama jest podstawa faktyczna i prawna obydwu sporów i w takim wypadku gdy wystąpiono wcześniej z powództwem o świadczenie, to niedopuszczalne jest późniejsze powództwo o ustalenie, gdyż zasądzenie świadczenia, wymaga bowiem uprzedniego przesądzenia zasady jego istnienia, tj. bytu stosunku prawnego, z którego ono wynika.

Powyższe tezy spotkały się z akceptacją w doktrynie prawa (vide np.: W. Siedlecki, Glosa do postanowienia SN z dnia 9 czerwca 1971 r., II CZ 59/71, OSP 1972/10/119).

Przełożenie ich na stan faktyczny w sprawie prowadzić musiało do wniosku o tożsamości roszczenia dochodzonego w sprawie o sygn. I Nc 13696/99 i powództwa o ustalenie w sprawie niniejszej.

W świetle treści przedłożonej informacji KRS nie może budzić wątpliwości tożsamość stron procesu. Mimo, że powód w sprawie I Nc 13696/99 określony był (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., a pozwany w sprawie niniejszej jako (...) spółka akcyjna w W., to wbrew określeniom użytym przez powoda drugi z tych podmiotów nie stanowi „ następcy prawnego” pierwszego. Pomimo zmiany nazwy i formy prawnej jest to po prostu ten sam podmiot. W wyniku przekształcenia spółki nie następuje zmiana tożsamości podmiotu, lecz jedynie zmiana formy prawnej, obowiązuje tu bowiem tzw. zasada kontynuacji wynikająca z treści art. 552 k.s.h. i art. 553 par. 1 k.s.h. (por. np.: A. Herbet, w: System Prawa Prywatnego. Tom 16. Prawo spółek osobowych, Warszawa 2008, str. 734; Andrzej Kidyba (red.): Łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych , Warszawa 2007, s. 297, czy też np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 października 2012 r., I Aca 620/12, LEX nr 1254375). Niewątpliwie również D. O. - pozwany w sprawie I Nc 13696/99 i powód w sprawie niniejszej to ta sama osoba. Jak już natomiast wykazywano odmienność ról procesowych w obu sprawach nie stanowi przeszkody do uznania tożsamości podmiotowej.

Podstawą zaś roszczenia w obu sprawach jest istnienie (nieistnienie) stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych z dnia 25 listopada 1998 r, o numerze (...), stanowiącego podstawę do uznania istnienia (nieistnienia) wierzytelność pozwanej w stosunku do powoda w kwocie 884,61 złotych. Zostało to wyrażone wprost w przytoczonej podstawie obu pozwów i wykazane za pomocą przedłożonych dokumentów.

Rzecz w tym, że istnienie stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych z dnia 25 listopada 1998 r, o numerze (...), stanowiącego podstawę do uznania istnienia wierzytelność pozwanej w stosunku do powoda w kwocie 884,61 złotych zostało już przesądzone w sprawie I Nc 13696/99. Zgodnie bowiem z treścią art. 504 par. 2 k.p.c., nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie sprzeciwu, ma skutki prawomocnego wyroku.

Zgodnie natomiast z art. 199 par. 1 pkt 2 k.p.c. sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona.

Stąd orzeczono jak w punkcie pierwszym postanowienia.

Powód w swym pozwie ponadto złożył wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez zawieszenie toczącego się postępowania egzekucyjnego. Wniosek ten z uwagi na odrzucenie pozwu podlegał oddaleniu z uwagi na brak interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia w rozumieniu art. 730(1) par. 2 k.p.c.

Na marginesie podkreślić należy, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlegałby oddaleniu, nawet gdyby przyjąć drugą ze wskazywanych koncepcji dotyczących możliwości powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, z którego wynikało roszczenie zasądzone w innym postępowaniu.

Zgodnie z art. 730(1) par. 2 k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Pierwsza ze wskazanych przesłanek w sposób oczywisty nie zachodzi. Ewentualny wyrok ustalający nieistnienie stosunku zobowiązaniowego nie podlega bowiem wykonaniu (por. np. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 kwietnia 2012 r., I Acz 434/12, LEX nr 1317912).

W zakresie ustalenia czy można uznać, iż brak udzielenia zabezpieczenia w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie, należy natomiast wskazać, iż celem powództwa o ustalenie opartego o treść art. 189 k.p.c. jest usunięcie stanu „niepewności”, czyli definitywne zakończenie sporu istniejącego lub prewencyjnie zapobiegniecie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

Rzecz w tym, że powód wykazał, iż spór między stronami został definitywnie zakończony uprawomocnieniem się wydanego w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty z dnia 3 października 2000 r., sygn. akt I Nc 13696/99 oraz wykazał, że roszczenie zasądzone w powyższym nakazie wynikało z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych z dnia 25 listopada 1998 r, o numerze (...).

Skoro zatem Sąd Rejonowy zasądził wynikającą z tej umowy wierzytelność na rzecz przeciwnika procesowego, to oznacza że stan niepewności co do istnienia umowy i wynikającego z niego roszczenia w rzeczywistości nie istnieje - „ż ądanie bowiem zasądzenia mieści w sobie implicite żądanie ustalenia” (II CZ 59/71), a nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie sprzeciwu, ma skutki prawomocnego wyroku (art. 504 par. 2 k.p.c.).

Sąd odrzuca natomiast możliwość rozumienia interesu w udzieleniu zabezpieczenia rozumianego w sposób jedynie pośredni w oparciu o uznaniu przez powoda ewentualnego wyroku ustalającego (niezależnie - jak wskazywano - od zasadności takiego założenia) jako przesłanki do uniemożliwienia dalszej egzekucji prowadzonej przez pozwaną przeciwko powodowi, czyli podnoszonej potrzeby „wytworzenia” okoliczności umożliwiającej wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego. W ocenie Sądu powód po prostu nie może powoływać się tu skutecznie na utrudnienie osiągnięcia celu w innej, hipotetycznej sprawie.

Tak czy inaczej, nie sposób zatem uznać, iż powód uprawdopodobnił istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia w niniejszej sprawie. Stąd na podstawie art. 730(1) par. 1 k.p.c. a contrario orzeczono jak w punkcie drugim postanowienia.

SSR Jakub Kawałek