Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

VII U 330/18 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy z 2018-06-07

Sygn. akt VII U 330/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Marcin Winczewski

Protokolant: sekr. sądowy Artur Kluskiewicz

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2018 r. w Bydgoszczy

sprawy K. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o odsetki

na skutek odwołania K. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 20 marca 2018 r., nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu prawo
do odsetek od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od dnia 7 września 2017 r. do dnia 28 września 2017 r.;

2.  przekazuje do rozpoznania pozwanemu organowi żądanie ubezpieczonego o ustalenie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w oparciu o wypłacone wynagrodzenie.

SSR Marcin Winczewski

Sygn. akt VII U 330/18

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 20 marca 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił K. C. prawa do odsetek od zasiłku chorobowego wypłaconego za okres od 7 do 28 września 2017 r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Ubezpieczonemu odmówiono decyzją z dnia 28 września 2017 r. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 7 do 28 września 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 18 października 2017 r. w sprawie VII U 944/17 zmienił tę decyzję i przyznał sporny zasiłek, a Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 25 stycznia 2018 r. oddalił apelację organu. Wyrok ten wpłynął do ZUS dnia 21 lutego 2018 r., a zasiłek wypłacono w dniu 16 marca 2018 r. Wypłata nastąpiła więc w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, jaką był wpływ prawomocnego orzeczenia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł K. C., domagając się jej zmiany. W uzasadnieniu wskazał, iż ZUS miał wpływ na termin wypłaty zasiłku, więc odsetki mu przysługują. Ponadto wskazał, że wysokość zasiłku powinna wynosić 80% ostatniej pensji, a nie najniższej krajowej, a organ w sposób błędny wykonał wyrok Sądu Okręgowego z dnia 25 stycznia 2018 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji oraz podnosząc, iż wyroki Sądów obu instancji nie stwierdziły odpowiedzialności organu.

W toku rozprawy w dniu 24 maja 2018 r. (k. 13) ubezpieczony wskazał, iż składa wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego w oparciu o podstawę wymiaru wynikającą z wypłaconego mu wynagrodzenia.

Sąd ustalił, co następuje:

Decyzją z dnia 28 września 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił K. C. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 7 do 28 września 2017 r. Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji, a Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 18 października 2017 r. w sprawie VII U 944/17 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał mu prawo do zasiłku chorobowego za okres od 7 do 28 września 2017 r. Apelacja ZUS została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 25 stycznia 2018 r. w sprawie VI Ua 73/17. Sądy obu instancji nie orzekły o odpowiedzialności organu za opóźnienie. Odpis wyroku wraz z klauzulą prawomocności wpłynął do ZUS w dniu 21 lutego 2018 r.

(okoliczności bezsporne, ponadto dowód: dokumentacja w aktach ZUS; dokumenty z akt SR w Bydgoszczy VII U 944/17: odwołanie, odpowiedź na odwołanie, wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18 października 2017 r. wraz z uzasadnieniem, wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 25 stycznia 2018 r. wraz z uzasadnieniem, zpo z odpisem prawomocnego wyroku – akta SR w Bydgoszczy VII U 944/17; przesłuchanie ubezpieczonego – k. 13-14)

W dniu 16 marca 2018 r. ZUS dokonał wypłaty zasiłku chorobowego należnego ubezpieczonemu za okres od 7 do 28 września 2017 r., jednakże bez odsetek. Decyzją z dnia 20 marca 2018 r. organ odmówił natomiast K. C. prawa do wypłaty odsetek ustawowych od rzeczonego świadczenia.

(okoliczności bezsporne, ponadto dowód: decyzja z dnia 20 marca 2018 r. – akta ZUS)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny, zasadniczo bezsporny pomiędzy stronami, Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, aktach ZUS i aktach spraw VII U 944/17 Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, których wiarygodności i prawdziwości strony nie kwestionowały w toku procesu oraz przesłuchania ubezpieczonego.

Podkreślenia wymaga, że wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18 października 2017 r. w sprawie VII U 944/17, od którego apelację ZUS oddalił Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 25 stycznia 2018 r. w sprawie VI Ua 73/17, jest prawomocny, a jako taki, z mocy art. 365 § 1 k.p.c. wiąże zarówno strony (czyli ubezpieczonego i Oddział ZUS-u w B.), jak i sąd, który je wydał, a także inne sądy i organy państwowe. W tym miejscu dodać także należy, iż brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (tak SN w wyroku z dnia 28 kwietnia 2010 r., II UK 330/09, Lex nr 604220 i w uchwale z dnia 24 marca 2011 r., I UZP 2/11, Biul. SN 2011/3/25). Brak więc stosownego orzeczenia w tej kwestii w wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18 października 2017 r. nie ma wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Przechodząc natomiast do meritum sprawy stwierdzić należy, że prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych reguluje art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t: Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm., powoływanej dalej jako: „ustawa systemowa”), zgodnie z którym jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W myśl art. 64 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t: Dz. U. z 2017 r., poz. 1368 ze zm., powoływanej dalej jako: „ustawa zasiłkowa”), płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych bieżąco po stwierdzeniu uprawnień; zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków; jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przesłanką powstania obowiązku organu rentowego wypłaty odsetek jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego lub wypłaty tego świadczenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok SN z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNP 2002/20/501), a zatem w tym ostatnim wypadku chodzi o sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego.

Odwołanie do zasad określonych w ustawie systemowej (na które to powołuje się organ), obejmuje także przewidziane w jej art. 85 ust. 1, wyłączenie odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu uchybienia terminom przewidzianym w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych w przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Przesłanki egzoneracji były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W judykaturze przyjmowano jej możliwość, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń było skutkiem przyczyn niezależnych od organu (por. wyroki SN z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005/10/147 i z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005/19/308). Jednocześnie jako błąd obciążający organ ubezpieczeń społecznych kwalifikowano niepodjęcie z urzędu czynności zmierzających do ustalenia prawa i pozostawienie bez rozpoznania wniosku strony (por. wyroki SN z dnia 12 sierpnia 1998 r., II UKN 171/98, OSNAPiUS 1999/16/521 i z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002/20/501).

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 września 2007 r. (P 11/07), który rozstrzygał o zgodności art. 118 ust. 1a z Konstytucją, stwierdził, że przez pojęcie "wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności" z art. 118 ust. 1a należy rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Stąd też 30-dniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia. W podobny sposób interpretuje cyt. art. 118 ust. 1a ustawy oraz art. 85 ust. 1 ustawy systemowej Sąd Najwyższy. W jego orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że do wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że organ rentowy nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia (por. wyrok SN z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005/10/147). W wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r. (I UK 159/04, OSNP 2005/19/308), Sąd Najwyższy przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podniósł też, że wówczas, gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych nowych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu. Także w późniejszych orzeczeniach przyjmuje się jednolicie, iż jeżeli organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek (por. wyroki SN z dnia 30 października 2012 r., I UK 315/12, Legalis nr 648966 i z dnia 21 czerwca 2012 r., III UK 110/11, Legalis nr 537327, czy wyrok SA w Warszawie z dnia 31 sierpnia 2017 r., III AUa 1093/15, Legalis nr 1683479). Poglądy te należy w pełni podzielić, uznając tym samym, że skoro organ w sprawie o zasiłek chorobowy opierał się na tym samym materiale, na którym Sądy orzekające, to nie ma podstaw do wyłączenia odpowiedzialności organu w kontekście odsetek, albowiem odmowa przyznania ubezpieczonemu prawa do zasiłku wynikała wyłącznie z błędnej interpretacji obowiązujących przepisów prawa. Błędy organu można, co do zasady, podzielić na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w przedmiotowym stanie faktycznym (tak SN w wyroku z dnia 30 października 2012 r., I UK 315/12, Legalis nr 648966). Wówczas sąd nie uzupełnia ustaleń faktycznych dokonanych przez organ, lecz jeśli w toku procesu dojdzie do odmiennych wniosków w zakresie wykładni przepisów, to odpowiedzialność w tym zakresie w rozumieniu art. 85 ustawy systemowej ponosi właśnie ZUS. Taka właśnie sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, a opóźnienie w przyznaniu ubezpieczonemu prawa do spornego zasiłku nastąpiło w konsekwencji wadliwej interpretacji przepisów, które w ocenie Sądów uprawniały K. C. do prawa do zasiłku chorobowego, mimo że pozwanemu nie sposób zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa.

Z uwagi na powyższe, Sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji, zmieniając zaskarżoną decyzję i przyznając ubezpieczonemu prawo do odsetek.

W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego to jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Zatem tylko na tym obszarze sąd dokonuje jej kontroli zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności (zob. postanowienia SN z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601 i z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, Lex nr 1215286). Skoro więc zaskarżona decyzja dotyczyła odmowy prawa do odsetek, to Sąd orzekł wyłącznie o takim roszczeniu, przy czym w razie uprawomocnienia się orzeczenia organ zobowiązany będzie wyliczyć te należności wydając stosowną decyzję, od której ubezpieczonemu przysługiwało będzie odwołanie na zasadach ogólnych.

Stosownie do art. 477 10 § 2 k.p.c. jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu. Taka też sytuacja miała miejsce odnośnie ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w oparciu o wypłacone K. C. wynagrodzenie, a nie jak to uczynił dotychczas organ, w oparciu o minimalne wynagrodzenie za pracę, co wcześniej nie było przedmiotem rozpoznania przez ZUS. Z tej przyczyny roszczenie to przekazano do rozpoznania pozwanemu organowi, albowiem istotą postępowania sądowego w zakresie ubezpieczeń społecznych jest wyłącznie kontrola prawidłowości wydanej przez organ decyzji. To więc właśnie ZUS musi w pierwszej kolejności orzec decyzją o jakimkolwiek roszczeniu ubezpieczonego, a dopiero od takiej decyzji stronie będzie przysługiwało odwołanie do Sądu na zasadach ogólnych. Trafnie stwierdził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 25 lutego 2014 r. (III AUa 1097/13, Lex nr 1451556) „Ustawodawca zestawiając odmienne rodzaje postępowań (administracyjne i sądowe), przypisał sądowi funkcję kontrolną nad wcześniejszym rozstrzygnięciem organu rentowego. Z punktu widzenia tego organu dochodzi do przekształcenia jego roli, z podmiotu decyzyjnego (postępowanie administracyjne), na pozycję jednej ze strony (postępowanie sądowe). Istotą postępowania w tej kategorii spraw jest w konsekwencji konieczność zachowania swoistej instancyjności. W pierwszej kolejności wniosek ubezpieczonego jest oceniany przez organ rentowy, a dopiero następnie podlega kontroli sądu. Sekwencja ta zmusza do podkreślenia, że postępowanie sądowe ma charakter wtórny do pierwotnego trybu postępowania przed organem rentowym. W rezultacie sąd nie może we własnym zakresie ustalać sytuacji prawnej ubezpieczonych. Kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej. Nie można przy tym pominąć, że postępowanie przed organem rentowym inicjowane jest przez wniosek ubezpieczonego. Wytycza on tematykę rozstrzygnięcia organu rentowego. Zasadniczym celem postępowania przed sądem jest merytoryczne rozstrzygnięcie o żądaniach strony, co do których powstał spór. Funkcja rozpoznawcza sądu zakreślona jest jednak zakresem rozstrzygnięcia dokonanego przez organ rentowy.” Z tej przyczyny orzeczono, jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

SSR Marcin Winczewski

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Agnieszka Kopczyńska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy w Bydgoszczy
Osoba, która wytworzyła informację:  Marcin Winczewski
Data wytworzenia informacji: