Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2020 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Rejonowego Aleksandra Smólska-Kreft
Protokolant:	Stażysta Agata Bakaj

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2020 r. w Bydgoszczy

sprawy z powództwa R. G.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 818,82 zł (osiemset osiemnaście złotych 82/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2011r. do dnia zapłaty;

2.  umarza postępowanie ponad kwotę 2 556,80 zł (dwa tysiące pięćset pięćdziesiąt sześć złotych 80/100);

3.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

4.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 417,00 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 376,36 zł (trzysta siedemdziesiąt sześć złotych 36/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

6.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 11,64 zł (jedenaście złotych 64/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 1191/11

UZASADNIENIE

Powód R. G. wniósł pozew przeciwko (...) Sp. z o.o. w P. o zapłatę kwoty 27.233 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 8 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości powoda w okresie od września 2001 r. do sierpnia 2002 r. oraz zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania. W uzasadnieniu powód wywiódł, że jest właścicielem nieruchomości gruntowej położonej w S. przy ul. (...), oznaczonej numerami ewidencyjnymi (...) o pow. 1,6754 ha oraz 985/1 o pow. 0,7607 ha dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi Księgę Wieczystą o numerze KW (...). Na działce nr (...) znajduje się 5 słupów i przebiegają 1 jedna linia wysokiego napięcia (110kV) oraz jedna średniego napięcia (15kV). Na działce nr (...) znajduje się linia wysokiego napięcia i dwie linie średniego napięcia. Posadowienie słupów energetycznych nastąpiło to bez zgody ówczesnego właściciela – dziadka powoda. Pozwany z wymienionych słupów oraz powierzchni pod liniami energetycznymi korzysta bez umowy. Powód wskazał, że niekorzystne rozmieszczenie słupów w znacznym stopniu utrudnia uprawę ziemi i przeszkadza w rozpoczęciu inwestycji budowlanych. Przy obliczeniu wartości przedmiotu sporu powód kierował się operatem szacunkowym sporządzonym na zlecenie powoda przez rzeczoznawców majątkowych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany podniósł zarzut zasiedzenia służebności wskazując, że jej poprzednik prawny nabył przez zasiedzenie:

I. z dniem 12 grudnia 1967 r. nieodpłatną służebność gruntową obciążającą nieruchomość zlokalizowaną w S. oznaczoną w ewidencji gruntów numerem 983/1 polegającą na:

- prawie do utrzymywania na nieruchomości obciążonej napowietrznej linii elektroenergetycznej SN 15 kV z czterema słupami usytuowanymi wzdłuż zachodniej granicy nieruchomości stanowiącej granicę z działką numer (...) w odległości: słup nr 1 – 1m, słup nr 2 – 2m, słup nr 3 – 4m, słup nr 4 – 2m,

- prawie swobodnego dostępu do urządzeń celem ich konserwacji, napraw, wymiany na nowe, remontów, usuwania awarii, dokonywania przeglądów, prowadzenia inwestycji związanych z modernizacją i przebudową linii,

- obowiązku powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości służebnej od takiej rozbudowy nieruchomości i sadzenia drzew, która uniemożliwiałaby swobodny dostęp do urządzeń oraz prowadzenia prawidłowej eksploatacji urządzeń,

II. z dniem 31 maja 1986 r. nieodpłatną służebność gruntową obciążającą nieruchomość zlokalizowaną w S. oznaczoną w ewidencji gruntów numerem 983/1 polegającą na:

- prawie do utrzymywania na nieruchomości obciążonej napowietrznej linii elektroenergetycznej WN 110 KV ze słupem w południowej części działki (...) w odległości ok. 22 m od granicy z działką (...) metrów od granicy z działka (...),

- prawie swobodnego dostępu do urządzeń celem ich konserwacji, napraw, wymiany na nowe, remontów, usuwania awarii, dokonywania przeglądów, prowadzenia inwestycji związanych z modernizacją i przebudową linii,

- obowiązku powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości służebnej od takiej rozbudowy nieruchomości i sadzenia drzew, która uniemożliwiałaby swobodny dostęp do urządzeń oraz prowadzenia prawidłowej eksploatacji urządzeń,

III. z dniem 30 września 2008 r. nieodpłatną służebność gruntową obciążającą nieruchomość zlokalizowaną w S. oznaczoną w ewidencji gruntów numerem 985/1 polegającą na:

- prawie do utrzymywania na nieruchomości obciążonej napowietrznej linii elektroenergetycznej WN 110 KV,

- prawie swobodnego dostępu do urządzeń celem ich konserwacji, napraw, wymiany na nowe, remontów, usuwania awarii, dokonywania przeglądów, prowadzenia inwestycji związanych z modernizacją i przebudową linii,

- obowiązku powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości służebnej od takiej rozbudowy nieruchomości i sadzenia drzew, która uniemożliwiałaby swobodny dostęp do urządzeń oraz prowadzenia prawidłowej eksploatacji urządzeń,

IV. z dniem 31 grudnia 1948 r. nieodpłatną służebność gruntową obciążającą nieruchomość zlokalizowaną w S. oznaczoną w ewidencji gruntów numerem 985/1 polegającą na:

- prawie do utrzymywania na nieruchomości obciążonej napowietrznej linii elektroenergetycznej SN 15 KV,

- prawie swobodnego dostępu do urządzeń celem ich konserwacji, napraw, wymiany na nowe, remontów, usuwania awarii, dokonywania przeglądów, prowadzenia inwestycji związanych z modernizacją i przebudową linii,

- obowiązku powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości służebnej od takiej rozbudowy nieruchomości i sadzenia drzew, która uniemożliwiałaby swobodny dostęp do urządzeń oraz prowadzenia prawidłowej eksploatacji urządzeń.

Pozwany podał, że od chwili postawienia linii on i jego poprzednicy prawni użytkowali trwałe i widoczne urządzenie w postaci linii energetycznych w sposób, który odpowiada treści służebności gruntowej. Zdaniem pozwanego termin zasiedzenia należy liczyć od 1967 r. i przyjąć 10 letni termin zasiedzenia z uwagi na jego dobrą wiarę, gdyż urządzenia przesyłowe zostały posadowione zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami oraz, że przez cały okres korzystania z nich nie kierowano przeciw pozwanemu ani jego poprzednikom prawnym żadnych roszczeń i żądań.

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2012 r. Sąd, w oparciu o treść art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie, z uwagi na wszczęcie postępowania nieprocesowego o zasiedzenie służebności gruntowej na spornej nieruchomość .

Postanowieniem z dnia 3 października 2016 r. w oparciu o art. 180 § 1 pkt 4 k.p.c Sąd podjął zawieszone postępowanie, z uwagi na zakończenie postępowania nieprocesowego.

W toku procesu strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska, z tym, że pismem z dnia 23 maja 2019 r. powód ograniczył powództwo do żądania zasądzenia od pozwanego kwoty 2.556,80 zł z tytułu bezumownego korzystania z części nieruchomości w okresie od września 2001 r. do sierpnia 2002 r.

Na rozprawie w dniu 8 lipca 2020 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że cofa pozew ze zrzeczeniem się roszczenia ponad kwotę 2.556,80 zł.

Sąd ustalił, co następuje:

Powód nabył od swojego ojca umową darowizny z dnia 07 lutego 2006 r. – Rep. A numer (...), nieruchomość gruntową położoną w S. przy ul. (...), oznaczonej numerami ewidencyjnymi (...) o pow. 1,6754 ha oraz 985/1 o pow. 0,7607 ha dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi Księgę Wieczystą o numerze KW (...).

dowód: wypis z rejestru gruntów k. 48, k. 353, wydruk z księgi wieczystej k. 49-57, akt notarialny k. 347-352.

Z umowy zamiany z dnia 28 grudnia 2015 r. repertorium A numer (...) zawartej pomiędzy powodem R. G. oraz D. i C. małżonkami F. wynika, że działka nr (...) uległa podziałowi na działki (...) dla celów tej umowy.

dowód: akt notarialny k. 372-378.

Przez nieruchomość powoda w chwili wniesienia pozwu przebiegało 5 napowietrznych linii elektroenergetycznych:

-linia elektroenergetyczna SN 15kV (relacji (...) J. – S.),

-linia elektroenergetyczna WN 110kV (relacji (...)),

-linia elektroenergetyczna WN 110kV (relacji EC II – S.),

- linia elektroenergetyczna SN 15kV ( relacji S. - Ł.),

- linia elektroenergetyczna SN 15kV (relacji– S. - Powstańców),

Wszystkie linie 110kV i 15kV podlegają okresowemu przeglądowi. Na wszystkich urządzeniach zabudowanych przez poprzedników prawnych pozwanego są prowadzone normalne roboty eksploatacyjne.

dowód: akta tut. Sądu II Ns 292/12. opinia biegłego z dnia 30.01.2013r. k. 161-163; akta I C 1191/11: opinia biegłego M. B. k. 388-477.

Linia elektroenergetyczna SN 15 kV relacji (...) J.-S., zlokalizowana na działce nr (...) została wybudowana w 1938 roku, a zmodernizowana w 1967 r. Linia elektroenergetyczna WN 110kV relacji (...), zlokalizowana na działce nr (...) została oddana do użytku w 1988 r., a linia elektroenergetyczna WN 110 kV relacji EC II – S. zlokalizowana na działce nr (...) została oddana do użytku w 1976 r. Linia elektroenergetyczna SN 15 kV relacji S. – Ł. na działce nr (...) została zmodernizowana w 1976, a linia elektroenergetyczna SN 15 kV relacji S. - Powstańców na działce nr (...) została wybudowana w 1971 r.

dowód: akta tut. Sądu II Ns 292/12: projekt przebudowy k. 97-110m, protokół odbioru z 11.12.1967r. k. 95-96, akta I C 1191/11: opinia biegłego M. B. k. 388-477.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 19 października 2015 r. w sprawie o sygn. akt II Ns 291/12 zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 24 czerwca 2016 r. stwierdzono, iż:

1. Skarb Państwa – Zakłady (...) – Zakład (...) w B., jako poprzednik prawny (...) Sp. z o.o. z siedziba w P. nabył przez zasiedzenie z dniem 12 grudnia 1977 r. nieodpłatną służebność gruntową obciążająca nieruchomość zlokalizowaną w S. (działka nr (...)), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) polegającą na:

a) prawie do utrzymywania na nieruchomości obciążonej napowietrznej linii elektroenergetycznej SN 15 kV (relacji (...) J.-S.) z czterema słupami usytuowanymi wzdłuż zachodniej granicy nieruchomości stanowiącej granicę z działką numer (...) w odległości: słup nr 1 – 1m, słup nr 2 – 2m, słup nr 3 – 4m, słup nr 4 – 2m, perzy czym powierzchnia pasa służebności gruntowej wynosi 996m ²,

b) prawie całodobowego dostępu do urządzeń celem ich konserwacji, napraw, wymiany na nowe, remontów, usuwania awarii, dokonywania przeglądów, prowadzenia inwestycji związanych z modernizacją i przebudową linii,

c) obowiązku powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości służebnej od takiej rozbudowy nieruchomości i sadzenia drzew, która uniemożliwiałaby swobodny dostęp do urządzeń oraz prowadzenia prawidłowej eksploatacji urządzeń,

2. Skarb Państwa – Zakłady (...) – Zakład (...) w B., jako poprzednik prawny (...) Sp. z o.o. z siedziba w P. nabył przez zasiedzenie z dniem 31 maja 1986 r. nieodpłatną służebność gruntową obciążająca nieruchomość zlokalizowaną w S. (działka nr (...)), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) polegającą na:

a) prawie do utrzymywania na nieruchomości obciążonej napowietrznej linii elektroenergetycznej WN 110 kV (relacji EC II –S.) wraz ze słupem w południowej części działki (...) w odległości ok. 22 m od granicy z działką (...) metrów od granicy z działką nr (...), przy czym powierzchnia pasa służebności gruntowej wynosi 300 m ^2,

b) prawie swobodnego dostępu do urządzeń celem ich konserwacji, napraw, wymiany na nowe, remontów, usuwania awarii, dokonywania przeglądów, prowadzenia inwestycji związanych z modernizacją i przebudową linii,

c) obowiązku powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości służebnej od takiej rozbudowy nieruchomości i sadzenia drzew, która uniemożliwiałaby swobodny dostęp do urządzeń oraz prowadzenia prawidłowej eksploatacji urządzeń,

3. oddalono wniosek w zakresie odnoszącym się do służebności gruntowej , dotyczącej linii energetycznej WN 110 kV (relacji (...)), obciążającej nieruchomość zlokalizowaną w S. (działka nr (...)), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

okoliczność bezsporna, a nadto: postanowienie z dnia 19 października 2015 r., k. 423 akt II Ns 291/12, odpis postanowienia z dnia 24.06.2016r. k. 298-298v .

Działka nr (...) jest działką typu rolnego. Jest przecięta trzema liniami 1x 110 kV i 2 x 15 kV. Linia 110 kv przebiega nad działką, a najbliższe słupy przelotowe typu B-2 znajdują się na sąsiednich działkach. Linia 15 kV jest wykonana w systemie płaskim. Odległości między liniami 15 kV wynosi 12m. Słupy przelotowe znajdują się na sąsiednich działkach. Nie ma możliwości rozdzielenia systemu energetycznego na który składa się: linia 110kV i wyższe napięcia, linie średnich napięć 15kV, linie niskiego napięcia 0,4kV. Wszystkie te systemy muszą pracować razem.

dowód: opinia biegłego M. B. k. 388-477.

Dziadek powoda – I. G., poprzedni właściciel przedmiotowej nieruchomości nie wyraził zgody na postawienie słupów i zamontowanie linii wysokiego oraz średniego napięcia na jego nieruchomości.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowód: postanowienie z dnia 19 października 2015 r. sygn. akt II Ns 291/12 k. 423 akt II Nc 291/12 wraz z uzasadnianiem k. 304-315,

Budowa linii energetycznych następowała zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w ramach planu elektryfikacji wsi i osiedli.

dowód: protokół z narady dotyczącej elektryfikacji k. 90, decyzja o zatwierdzeniu planu realizacyjnego k. 91, k. 95-95v, protokół nr (...) k. 97-100, projekt przebudowy k. 101, notatka służbowa k. 102-104, zlecenie k. 108-114.

Urządzeniami przesyłowymi zarządzał – Zakład (...) – Zakład (...) w B.. Zarządzeniem z dnia 16 stycznia 1989 r. nr 49/0RG/89 Ministra Przemysłu przedsiębiorstwo to zostało podzielone na poszczególne zakłady – między innymi na przedsiębiorstwo państwowe – Zakład (...), który w dniu 12 lipca 1993 r. został przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa wpisaną do rejestru handlowego w dniu 29 lipca 1993 r. przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna. W dniu 2 stycznia 2003 r. nastąpiło połączenie 5 przedsiębiorstw energetycznych w tym Zakładu (...) S.A. Spółką przejmującą była Grupa (...) Spółka Akcyjna w P..

okoliczności bezsporne

Zakłady (...) w B. nabyły z dniem 5 grudnia 1990 r. prawo użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa położonego w S. przy ul. (...), oznaczonego w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o pow. 0,9494h, a okres użytkowania ustalono na 99 lat, licząc od dnia 5 grudnia 1990 r.

dowód: decyzja z 20.03.2003r. k. 88-88v.

Cały majątek byłego Zakładu (...) służył i obecnie służy w E. celom publicznym jakim jest dostawa energii elektrycznej do celów komunalnych, rolniczych oraz gospodarstw domowych. Przekształcenia Zakładu (...) nie mają żadnego wpływu na sposób wykorzystania tego majątku dotychczas i w przyszłości. Istnieje ciągłość funkcjonalna i prawna w zakresie użytkowania wybudowanych linii od lat pięćdziesiątych do chwili obecnej.

dowód: opinia biegłego M. B. k. 388-477.

Ze względu na przebieg linii energetycznych na działce nr (...) możliwość jej wykorzystania do celów ogrodowych i rolniczych jest w zasadzie nieograniczona poza możliwością stosowania tryskaczy wody dużej wydajności poza terenem zajętym na obszarze 2613m ² między liniami 110 i 15kV. Natomiast na cele mieszkalne w ogóle nie nadaje się pas o szerokości 55,6 m z uwagi na występujące promieniowanie elektromagnetyczne - budynków na pobyt stały ludzi na terenie działki (...) nie należy stawiać przynajmniej w odległości 5,7 i 5,1 m od linii.

Wszystkie linie korzystają z tak zwanej służebności przesyłowej. Pas ziemi na działce między linią 110kV – przewód skrajny i linią 15kV wynosi 23m. Całkowity pas ziemi między liniami wynosi 44,8 m. Pas ziemi podlegający częściowym ograniczeniom występuje na szerokości 55,6, a powierzchnia pasa z ograniczeniem wynosi 2613m ². Dla gruntów rolnych i ogrodowych linii 110kV i 15kV nie stanowią zasadniczych ograniczeń w zakresie możliwości ich wykorzystania.

dowód: opinia biegłego M. B. k. 388-477.

Wysokość należnego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w za okres od września 2001 r. do sierpnia 2020 r. została wyliczona przez biegłego na kwotę 2556,80 zł, po zaokrągleniu 2557,00 zł.

dowód: opinia biegłego M. B. k. 388-477.

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wymienionych dokumentów, opinii biegłego z dziedziny energetyki oraz akt tutejszego Sądu o sygn. II Ns 291/12.

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty zgromadzone w sprawie, albowiem ich autentyczność nie była kwestionowana przez strony i nie wzbudziły one wątpliwości Sądu, co do ich prawdziwości.

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny energetyki na okoliczność ustalenia rodzaju, daty powstania i nieprzerwanego istnienia linii energetycznej przebiegającej przez działkę nr (...) położoną w S. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą KW nr (...) oraz wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości powoda przez pozwanego w zakresie posadowionej i wskazanej wyżej linii w okresie od września 2001 r. do sierpnia 2002 r. Opinia została sporządzona przez biegłego M. B..

Z opinią nie zgodził się powód podnosząc szereg zarzutów. Pozwany żadnych zarzutów do opinii nie zgłosił.

Postanowieniem z dnia 15 marca 2018 r. Sąd dopuścił dowód z pisemnej opinii innego biegłego sądowego z dziedziny energetyki na te same okoliczności.

Sąd zobowiązał strony do ustosunkowania się to treści tej drugiej opinii z podaniem wszystkich zarzutów. Pozwany zakwestionował w.w. opinię w części dotyczącej ustalenia wysokości wynagrodzenia i wniósł o wezwanie biegłego na rozprawę i dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej. Do opinii uzupełniającej zastrzeżenia wniósł pozwany, kwestionując ustalenia biegłego w zakresie wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Sąd z resztą sam miał zastrzeżenia co do fachowości tej opinii, zwłaszcza do intelektualnej samodzielności biegłego przy jej sporządzaniu (liczne odwołania do opinii biegłego B. i pozyskanie z Internetu wzoru, którego biegły nie potrafił wskazać ani konkretnego źródła pochodzenia ani nie potrafił go wytłumaczyć) , w związku z czym zobowiązał strony do złożenia ostatecznych twierdzeń i wniosków dowodowych. Strony żadnych wniosków nie złożyły, a powód oświadczył, że cofa zastrzeżenia postawione pierwszej opinii i wniósł o jej wykorzystanie w sprawie oraz wydanie wyroku zgodnie z jej wnioskami.

Ostatecznie Sąd ocenił jako wiarygodną i zasługującą na uwzględnienie pisemną opinię sporządzoną przez biegłego M. B.. Opinia ta , wykonana przez biegłego z długoletnim stażem, odpowiedziała na wszystkie pytania Sądu i zawierała szczegółowe uzasadnienie. Została wykonana w sposób rzetelny z wykorzystaniem specjalistycznej wiedzy, a ponadto w swojej treści zawierała wyczerpujące i wnikliwe wnioski. Wnioski opinii dokonane przez biegłego były jasne , logiczne i nie budziły wątpliwości Sądu. Pierwotnie zarzuty powoda opierały na stronniczości biegłego, dlatego Sąd dopuścił dowód z opinii innego biegłego, ponieważ trudno tego rodzaju zarzuty odeprzeć w opinii uzupełniającej tej samej osoby. W sytuacji, gdy powód z postawionych zarzutów zrezygnował, nie było przeszkód, aby oprzeć wyrok na wywiedzionych w niej wnioskach. Sąd miał też na uwadze, że zarzuty pozwanego do tej opinii postawione dopiero po opinii biegłego A. były spóźnione, a ciężar dowodu, w sytuacji gdy to pozwany zakwestionował opinię przechodził właśnie na niego. Powód ze swoich obowiązków procesowych się wywiązał zgłaszając pierwotny wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.

Sąd przed wydaniem wyroku w oparciu o tę opinię zestawił wzór na obliczenie wartości służebności z opiniami biegłych w innych sprawach o tym samym przedmiocie prowadzonymi przez Sąd w tym samym składzie i ustalił, że były one zbieżne. Co więcej, powoływanie kolejnego biegłego, w tej sytuacji procesowej wyłącznie z urzędu, wygenerowałoby kolejne koszty nieproporcjonalne do wartości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie (wobec stwierdzenia zasiedzenia w przypadku 4 z 5 linii).

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie wyłącznie w niewielkiej części.

Zgodnie z przepisem art. 140 kc - właściciel może, w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, z wyłączeniem innych osób, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią (art. 143 k.c.).

Powyższe uprawnienia właściciela rzeczy są zagwarantowane przepisami dotyczącymi ochrony własności zawartymi w księdze drugiej, tytule l, dziale V kodeksu cywilnego. Zgodnie z nimi - w warunkach określonych przepisami art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. - właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy. Właściciel może domagać się wynagrodzenia za korzystanie z należącej do niego rzeczy: od samoistnego posiadacza w złej wierze (art. 225 k.c.), od samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili kiedy ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy (art. 224 par. 2 k.c.).

W orzecznictwie prezentowany jest pogląd według którego w sytuacji gdy władztwo posiadacza cudzej rzeczy odpowiada faktycznemu władztwu wynikającemu z prawa służebności, należy go uznać za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 kc stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 § 2 i art. 225 kc ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002r. III CZP 64/02 – niepublikowane, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2004r. II CK 32/03- niepublikowany, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005r. III CK 685/2004- Lex 277065). Posiadacz cudzej rzeczy jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy bez względu na to, czy właściciel rzeczy , nie korzystając z niej, poniósł jakąkolwiek stratę (szkodę) i niezależnie od tego, czy posiadacz faktycznie korzystał z rzeczy, odnosząc wymierną korzyść. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 roku, sygn. akt III CK 685/2004, wyłącznym źródłem i przyczyną roszczeń wynikających z przepisów art. 224 - 225 k.c. jest już samoistne posiadanie cudzej rzeczy , które nie jest tożsame tylko z pozbawieniem właściciela wszystkich elementów faktycznego władztwa nad rzeczą, ale może także polegać na takim korzystaniu z rzeczy przez nie - właściciela, które narusza prawo własności w inny sposób, aniżeli w sposób pozbawiający właściciela faktycznego władztwa. Oczywiście tego rodzaju roszczenia będą skuteczne tylko wtedy, gdy nie-właściciel nie jest w stanie przeciwstawić właścicielowi własnego prawa.

Pozwana od początku zakwestionowała roszczenie powodów zarówno co do zasady jak i wysokości, podnosząc zarzut zasiedzenia. Co do 2 z trzech linii przebiegających przez działkę (...) fakt zasiedzenia stwierdził Sąd Rejonowy zmienionym postanowieniem z 19 października 2015 r. , którym to orzeczeniem niniejszy Sąd jest związany, zaś co do dwóch linii średniego napięcia Sąd uznał, że doszło do zasiedzenia w niniejszym procesie.

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 292 k.c. służebność przesyłu może być nabyta przez zasiedzenie tylko w przypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie znajdują odpowiednie zastosowanie. W zakresie przesłanek nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu ustawodawca odesłał do art. 172 i nast. kc, zgodnie z którym posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność jeśli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako samoistny posiadacz , chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Z § 2 powołanego wyżej artykułu wynika, iż po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Nie ulega wątpliwości, iż począwszy od uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2003 r. (III CZP 79/02), przez liczne kolejne orzeczenia, m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r. (III CZP 89/08), orzecznictwo Sądu Najwyższego nie tylko wykreowało służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu (wprowadzonej do Kodeksu cywilnego 3 sierpnia 2008 r.), ale także dopuściło możliwość zasiedzenia przez przedsiębiorstwo przesyłowe powyższej służebności gruntowej przed wejściem w życie art. 305 ¹ ‒ art. 305 ⁴ k.c. Z czasem w orzecznictwie Sądu Najwyższego doszedł do głosu również pogląd, w pełni zasługujący na aprobatę, zgodnie z którym możliwe jest nabycie przez zasiedzenie przed dniem 3 sierpnia 2008 r. służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, ustanawianej nie na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej, bo tej w ogóle nie należy identyfikować, ale bezpośrednio na rzecz Skarbu Państwa (do dnia 1 lutego 1989 r.) albo przedsiębiorcy przesyłowego (od dnia 1 lutego 1989 r.). Takie stanowisko zostało wyrażone w uchwałach Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08, B. (...), nr 10, s. 7; z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 31/13, OSNC 2014, nr 2, poz. 11; z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139; w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r., II CSK 389/08, nie publ.; w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 22 lipca 2010 r., I CSK 606/09, nie publ.; z dnia 14 listopada 29 2012 r., II CSK 120/12, nie publ.; z dnia 6 lutego 2013 r., V CSK 129/12, nie publ.; z dnia 14 czerwca 2013 r., V CSK 321/12, nie publ.

Przedmiotem badania na gruncie niniejszej sprawy były zatem charakter posiadania służebności, istnienie trwałego i widocznego urządzenia oraz upływ czasu – osobno w odniesieniu do każdej z linii przebiegającej przez nieruchomość powoda.

Jeśli chodzi o pojęcie posiadania służebności ustawodawca zdefiniował je w art. 352 kc, stanowiąc, że kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, jest posiadaczem służebności. Posiadania prowadzącego do nabycia służebności przez zasiedzenie nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, zaś władanie w zakresie służebności kwalifikuje się, zgodnie z art. 336 k.c., jako posiadanie zależne.

Za trwałe i widoczne urządzenia mogące podlegać zasiedzeniu uznaje się tylko takie konstrukcje, które powstały na skutek świadomego, zaplanowanego i celowego działania człowieka.

W niniejszym procesie, powód wykazał, że wszystkie objęte nim linie energetyczne i słupy spełniały powyższe dwa warunki. Okoliczność ta nie była z reszta sporna pomiędzy stronami. Co więcej, w odniesieniu do 3 linii taki ich charakter przesądził Sąd w postanowieniu z 19 października 2015 r. (II Ns 291/12).

Kolejną kwestią jest czas potrzebny do zasiedzenia służebności, którą to kwestię reguluje przepis art. 172 kc. W brzmieniu do 30 września 1990 r. przewidywał on 10-letni okres posiadania w dobrej wierze i 20 letni w złej wierze. Aktualnie te terminy wynoszą odpowiednio 20 i 30 lat.

Dla ustalenia, który z terminów znajdzie zastosowanie w sprawie, po pierwsze należało ustalić datę posadowienia każdej z linii lub dokonania przebudowy statuującej ostateczny przebieg. W niniejszej sprawie były o daty 1976 r. dla linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji S. – Ł. i 1971 r. dla linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji S. - Powstańców. Po drugie należało ocenić czy w sprawie mamy do czynienia z dobrą czy złą wiara. Przepis art. 7 kc przewiduje domniemanie dobrej wiary, którego to domniemania powodowi nie udało się obalić. Podkreślić należy, że pojęcie dobrej wiary nie jest zgodne z klasycznym rozumieniem prawdy, rozumianej jako obiektywnego stanu rzeczy. Przeciwnie, pozostawanie podmiotu prawa w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu o istniejącej rzeczywistości nie wyłącza jego dobrej wiary. Co, więcej w jurydycznym znaczeniu tego pojęcia wręcz decyduje o tym, że podmiot taki z całą pewnością w dobrej wierze pozostaje.

W tej sytuacji wystarczającym okresem do zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu w obu wypadkach był termin 10-letni, który upłynął odpowiednio w 1986 r. i 1981 r. Do zasiedzenia doszło na rzecz Skarbu Państwa z uwagi na obowiązującą do dnia 1 lutego 1989 r. zasadę jednolitości własności państwowej.

Fakt stwierdzenia przez Sąd nabycia w drodze zasiedzenia służebności zwalnia nabywcę służebności z obowiązku zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści nabytej służebności, bowiem zasiedzenie powoduje, że owo korzystanie przestaje być bezumowne.

W niniejszej sprawie zatem jedyną linią, objętą żądaniem pozwu, co do której do zasiedzenia nie doszło i zachodziła konieczność rozważenia wysokości odszkodowani była linia elektroenergetyczna WN 110kV (relacji (...)).

Wobec tego, iż żadne przepisy prawa nie określają wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego rzeczy przez posiadacza – w nauce prawa i orzecznictwie sądowym (począwszy od wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23.05.1975 roku, II CR 208/75 - Lex nr 7707, a następnie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10.07.1984 roku, podjętej w składzie siedmiu sędziów, III CZP 20/84, OSNCP nr 12/1984, póz. 209) generalnie przyjmuje się założenie, iż wysokość powyższego wynagrodzenia powinna odpowiadać wynagrodzeniu, które posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie, a więc gdyby posiadaną rzecz właściciel mu wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego. Co do zasady chodzi więc tutaj o zastosowanie w konkretnym wypadku średniej stawki rynkowej, choć nie można wykluczyć stosowania w uzasadnionych wypadkach indywidualnych stawek wynagrodzenia, uwzględniających, np. stopień ingerencji posiadacza rzeczy (posiadacza służebności) w treść prawa własności powoda, czy wartość nieruchomości (vide: m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.06.2005 roku, V CK 679/04).

W przedmiotowej sprawie powód ostatecznie dochodził od pozwanej kwoty 2.556,80 zł z tytułu bezumownego korzystania z części nieruchomości w okresie od września 2001 r. do sierpnia 2002 r., w pozostałym zakresie cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że posiadanie służebności gruntowej, obecnie zdefiniowanej w art. 305 ¹ kc jako służebność przesyłu przybiera taką postać, że nie pozbawia w zupełności faktycznego władztwa właściciela nad nieruchomością obciążoną. Ogranicza jedynie prawo właściciela w ten sposób, że uprawniony ma prawo utrzymywania, w tym przypadku linii energetycznych, na nieruchomości powoda z prawem dostępu do nich celem konserwacji, napraw, wymiany na nowe, usuwania awarii czy dokonywania okresowych przeglądów. Dlatego zawodnymi są kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oparte wyłącznie na układzie odpowiednich cen rynkowych właściwych dla najmu lub dzierżawy gruntu, które są adekwatne w sytuacjach, kiedy właściciele nieruchomości (wynajmujący lub wydzierżawiający) zostają zupełnie pozbawieni nad nią fizycznego władztwa. W zakresie służebności przesyłu brak jest dostępnych na rynku transakcji, które spełniałyby kryteria zawarte w art. 151 ust.1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami tj. gdy strony umowy są od siebie niezależne, nie działają w sytuacji przymusowej i mają stanowczy zamiar zawarcia umowy. Ustalenie wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu w oparciu o stawki rynkowe nie jest możliwe. Na rynku brak jest transakcji ustanowienia służebności przesyłu dokonywanych w warunkach swobody umów. Zatem wynagrodzenie za okres bezumownego korzystania z nieruchomości powinno być ustalane każdorazowo stosownie do okoliczności konkretnego przypadku – z uwzględnieniem charakteru i trwałości obciążenia oraz jego uciążliwości – a następnie powinno podlegać weryfikacji przez stopień ingerencji w uprawnienia właścicielskie. Wynagrodzenie powinno być przede wszystkim pochodna wartości nieruchomości przy czym nie powinno jej przewyższać. Nie można bowiem znaleźć uzasadnienia dla obciążenia korzystającego z gruntu obowiązkiem zapłaty kwoty, która w zupełności wystarczałaby na zakup nieruchomości i korzystanie z niej w zasadzie bez ograniczeń.

W niniejszej sparwie biegły wyliczył należne odszkodowanie w oparciu o wartość gruntu bez infrastruktury, powierzchnię gruntu o trwałym ograniczonym sposobie korzystania, należność za używanie gruntu i, co charakterystyczne dla służebności współczynniki uwzgledniające stopień wykorzystanie gruntu przez właściciela (K) oraz zmniejszenie wartości gruntu w obrębie ograniczonego użytkowania (s). Biegły przyjął wartość 5,15 zł/m wartości nieruchomości bez obniżenia wartości gruntu, i w oparciu o powyższe dane , dla wszystkich linii - zgodnie z tezą Sądu -wyliczył wartość służebności na 2557 zł. W sytuacji gdy Sąd ostatecznie stwierdził, że w sprawie doszło do zasiedzenia dwóch z trzech linii przebiegających przez działkę nr (...), dla których biegły dokonał obliczeń, Sąd w oparciu o wzór opisany szczegółowo przez biegłego dokonał własnych obliczeń wyłącznie dla linii wysokiego napięcia (relacji (...) ). Obliczenie wartości opłaty z tytułu służebności przesyłu za okres od września 2001 r. do sierpnia 2002 r. nastąpiło według wzoru podanego przez biegłego (k. 421 akt), a więc:

Ws=W. x S x P +Nc = W. x P x S + W. x P x K x (1-s), gdzie poszczególne symbole oznaczają:

Ws- wartość służebności,

W. – wartość 1m ² gruntu bez infrastruktury

Nc - należność za używanie gruntu,

P-powierzchnia gruntu o trwałym ograniczonym sposobie korzystania określona w rozdziale 10.3. opinii,

K – współczynnik K uwzględniający wykorzystanie pasa gruntu przez właściciela nieruchomości określa stopień ograniczenia wykorzystania

S – współczynnik zmniejszenia wartości gruntu w obrębie ograniczonego użytkowania.

Sąd samodzielnie obliczył jedynie współczynnik P, ponieważ tylko on uległ zmianie przy obliczaniu należności dla tylko jednej linii. W miejsce wartości 2613 m ² Sąd przyjął 836,80 m ² w oparciu o dane k. 401 – szerokość pasa pod linią 301 m, długość linii 47 m. oraz skrajne odległości po obu stronach linii 5,7 m (k. 405). W tej sytuacji wartość służebności to :

(5,15 x 0,1 x 836,80) +(5,15 x 836,80 x 0,1 x (1-0,1)) = 430,96 +387,387,86 =818,82 zł ,

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z treścią art. 481 kc i zgodnie z żądaniem pozwu.

W zakresie , w którym Sąd cofnął powództwo Sąd umorzył postępowanie, a w pozostałej części Sąd powództwo oddalił.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. przewidującego zasadę kompensaty kosztów procesu. Przepis ten stanowi m. in., że gdy jedna ze stron nieznacznie tylko ustąpi wobec żądania drugiej strony, Sąd może włożyć na tę przegraną stronę obowiązek zwrotu pełnych kosztów przeciwnikowi. Tą zasadą Sąd posłużył się w niniejszej sprawie, w której powód wygrał sprawę w 3 %. W tej sytuacji Sąd nakazał powodowi, aby zwrócił pozwanemu całe poniesione przez niego koszty procesu, na które złożyły się następujące kwoty: 2400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w wysokości obliczonej zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wykorzystanej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłych w wysokości 1000 zł.

Z uwagi na fakt, iż w sprawie pozostały nie rozliczone koszty związane z wynagrodzeniem przyznanym biegłemu w dalszej kwocie 388 zł przenoszącej wartość pobranej na ten cel zaliczki, które tymczasowo poniósł Skarb Państwa, Sąd na podstawie art. 108 k.p.c. w związku z art. 130 § 1 k.p.c. i z art. 100 k.p.c. obciążył tymi kosztami tym razem już stosunkowo obie strony nakazując pobrać tytułem nie uiszczonych kosztów sądowych:

- od powoda na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 376,36 zł stanowiącą 97 % sumy nieopłaconych kosztów,

- od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 11,64 zł stanowiącą 3% sumy nieopłaconych kosztów sądowych.

SSR Aleksandra Smólska – Kreft