Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2023 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Katarzyna Błażejowska
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Artur Kluskiewicz

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2023 r. w Bydgoszczy na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe - Nadleśnictwo S.

przeciwko J. F.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.800,00 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

3.  kosztami sądowymi w sprawie obciąża Skarb Państwa.

Sędzia Katarzyna Błażejowska

Sygn. akt VII P-Pm 421/22

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – Nadleśnictwo S., działając przez profesjonalnego pełnomocnika, pozwem przeciwko J. F. domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 9741,00 zł tytułem zwrotu nienależnie wypłaconego dodatku mieszkaniowego w okresie od listopada 2017 r. do stycznia 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi pod dnia 15 kwietnia 2021 r. oraz o zasądzenie kosztów sądowych według norm przepisanych i kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód wskazał, że zatrudnia pozwanego od 2002 r., któremu w latach 2002-2010 przysługiwało bezpłatne mieszkanie służbowe, zaś po zmianie przepisów mieszkanie to było mu wynajmowane. Powód wskazał, że z uwagi na konieczność uiszczania przez pozwanego czynszu najmu pozwany otrzymywał do marca 2018 r. dodatek mieszkaniowy na podstawie Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Powód wskazał, że odmowa dalszej wypłaty dodatku była spowodowana otrzymaniem przez powoda awansu i zmianą stanowiska pracy, o którym mowa w § 20a ust 4 układu. Powód wskazał również, że w związku z wnioskiem pozwanego o przywrócenie mu dodatku, przyznał mu go oraz wypłacono zaległy, zgodnie z treścią jego wniosku. Jednakże z uwagi na kontrolę przeprowadzoną pod koniec 2020 r., uznano, że decyzja o ponownym przyznaniu pozwanemu dodatku mieszkaniowego była bezpodstawna i otrzymał on nienależne świadczenie. Tym samym, w ocenie powoda zostały spełnione warunki określone w art. 405 k.c., mówiące o bezpodstawnym wzbogaceniu i w związku z tym pozwany jest zobowiązany do ich zwrotu.

W odpowiedzi na pozew pozwany, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego, wg norm przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że przyznaje, że otrzymał przedmiotowy dodatek mieszkaniowy zgodnie z listą wypłaconych dodatków mieszkaniowych oraz, że w listopadzie 2017 r. awansował ze stanowiska strażnika leśnego na stanowisko inżyniera nadzoru w Nadleśnictwie S., jednakże zaprzeczył, aby pobierany przez niego dodatek mieszkaniowy był pobrany nienależnie, bez podstawy prawnej. W ocenie pozwanego, argumentacja pozwu jest chybiona i nie uzasadnia powództwa. W pierwszej kolejności wskazał, że decyzja o wypłaceniu mu zaległego dodatku mieszkaniowego nie została przez niego podjęta, lecz podjął ją powód jako pracodawca, wobec tego, kierowanie się przez pozwanego treścią wewnętrznej opinii prawnej nie świadczy o zasadności powództwa. Pozwany wskazał, że to na pracodawcy ciąży obowiązek prawidłowego realizowania obowiązków pracodawcy, w tym realizacja obowiązku w postaci wypłaty. W ocenie pozwanego, nie doszło w jego przypadku do „zmiany stanowiska pracy” uzasadniającej pozbawienie go prawa do dodatku mieszkaniowego. Pozwany stoi na stanowisku, że zmianą stanowiska pracy uzasadniającą utratę prawa do dodatku mieszkaniowego jest zmiana stanowiska pracy z katalogu wymienionego w §20a ust 1 układu na stanowisko spoza tego katalogu. Pozwany wskazał, że powyższe jest logiczną interpretacją łączącą ust 1 i 4 §20a układu zbiorowego. Skoro zostało uzgodnione z Lasami Państwowymi, że pracownicy zatrudnieni na wymienionych tam stanowiskach pracy, przy spełnieniu pozostałych przesłanek, są uprawnieni do dodatku mieszkaniowego, to nielogiczne byłoby pozbawienie tego dodatku pracownika, który zmienił stanowisko pracy, lecz w ramach katalogu uprawnionych stanowisk. Pozwany zaznaczył również, że przyjęcie interpretacji powoda, że awans służbowy pozwanego w ramach uprawnionych do dodatku mieszkaniowego stanowisk pracy pozbawia go tego dodatku naruszałoby zasadę równości pracowników (art. 11 ² k.p.) oraz zasadę zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu (art. 11 ³ k.p.). Dla pozwanego nie są wiążące wewnętrzne wytyczne powoda z 2016 r., bowiem nie stanowią one elementu układu zbiorowego, nie zostały zaakceptowane przez strony układu, jak i naruszają one w/w bezwzględne przepisy prawne w zakresie pozbawiania pracowników dodatku mieszkaniowego w przypadkach, jak pozwanego. Nadto zdaniem pozwanego, powód nie może żądać zwrotu świadczenia dochodzonego pozwem, albowiem sam w treści pozwu wskazał, że był świadomy o niezasadności prawa do dodatku mieszkaniowego, a tym samym należy uznać, że powód jako spełniający świadczenie wiedział, iż nie jest do niego zobowiązany, a przynajmniej powinien był wiedzieć. Z ostrożności prawnej pozwany powołał się również na art. 409 k.c., albowiem powód przy wypłacie spornego świadczenia nie zastrzegł jego zwrotu. Nadto pozwany nie liczył się z jego zwrotem, bowiem skoro najpierw ten dodatek mu odebrano, a następnie przyznano, buł w przekonaniu, że jednak ostatecznie ten dodatek mu się należy. Ponadto pozwany wskazał, że wskazaną kwotę zużył na życie codzienne. Niezależnie od powyższego pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda za okres od listopada 2017 r. do marca 2018 r. z powodu upływu 3 lat od momentu wypłaty tego dodatku za ten okres.

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwany J. F. jest zatrudniony w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe – Nadleśnictwo S. od 2002 r., początkowo na stanowisku strażnika leśnego, a następnie awansował na stanowisko inżyniera nadzoru. Od początku zatrudnienia pozwany korzystał z bezpłatnego mieszkania służbowego.

Okoliczności bezsporne, nadto dowód: przesłuchanie pozwanego – k. 126

W związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie określenia stanowisk w Służbie Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny, oraz sposobu i trybu przyznawania i zwalniania tych mieszkań, a także ustalania i wypłaty równoważnika pieniężnego osoby, zajmujące stanowiska: inżyniera nadzoru w nadleśnictwie, leśniczego, strażnika leśnego, podleśniczego albo gajowego (dalej: rozporządzenie), utraciły uprawnienie do zajmowania bezpłatnie mieszkania służbowego.

Okoliczność bezsporna

U pozwanego funkcjonuje Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy dla Pracowników Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe (dalej: układ zbiorowy). W związku z powyższymi zmianami, protokołem dodatkowym nr 17 z dnia 2 grudnia 2010 r. do powyższego układu zbiorowego dodano §20 a. Zgodnie z ust 1 § 20a układu zbiorowego pracownikom na stanowiskach zastępcy nadleśniczego, inżyniera nadzoru, podleśniczego, strażnika leśnego i gajowego, którzy utracili na mocy w/w rozporządzenia i którzy wynajmują lokal mieszkalny z zasobów Lasów Państwowych, przysługuje dodatek mieszkaniowy z tytułu opłacanego czynszu, w przypadku, gdy kwota czynszu przekracza 330 zł. Z kolei zgodnie z § 4 dodatek mieszkaniowy przysługuje pracownikom, o którym mowa w ust 1, do dnia zakończenia ich stosunku pracy, zmiany stanowiska pracy lub do czasu wykupienia lokalu mieszkalnego z zasobów LP, na warunkach określonych w art. 40a ustawy. Dodatek ten przysługiwał pracownikom, o których mowa w ust 1 § 20a od dnia 1 sierpnia 2020 r.

W dniu 22 czerwca 2015 r. strony układu przyjęły wyjaśnienie treści, zgodnie z którym uprawnienie do dodatku mieszkaniowego przysługuje pracownikowi, który jednocześnie jest zatrudniony na stanowisku zastępcy nadleśniczego, inżyniera nadzoru, podleśniczego, strażnika leśnego albo gajowego – nieprzerwanie od 23 stycznia 2010 r., wynajmuje lokal mieszkalny z zasobów Lasów Państwowych oraz opłaca czynsz w kwocie przekraczającej 330 zł.

Dowód: Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy dla pracowników Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe z dnia 29.01.1998 r. – k. 94-123, wyjaśnienie treści Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe z dnia 29.01.1998 r. (z późniejszymi zmianami) przyjęte przez Strony Układu w dniu 22.06.2015 r. – k. 11-13

Na podstawie w/w układu zbiorowego powód wypłacał pozwanemu przedmiotowy dodatek mieszkaniowy. W związku z awansem pozwanego na stanowisko inżyniera nadzoru pracodawca zaprzestał wypłacania mu dodatku mieszkaniowego od kwietnia 2018 r.

Okoliczność bezsporna, nadto dowód: lista wypłaconych dodatków mieszkaniowych – k. 27, przesłuchanie pozwanego – k. 126, przesłuchanie pozwanego – k. 126

W styczniu 2020 r. pozwany wystąpił do powoda z wnioskiem o przywrócenie mu dodatku mieszkaniowego od stycznia 2020 r. i wypłatę zaległego dodatku mieszkaniowego za okres od kwietnia 2018 r. do grudnia 2019 r. Wobec powyższego pracodawca wypłacił pozwanemu zaległy dodatek mieszkaniowy oraz kontynuował jego wypłatę od stycznia 2020 r. Pozwany traktował w/w dodatek jako składnik pensji.

Okoliczność bezsporna, nadto dowód: przesłuchanie pozwanego – k. 126

W wyniku kontroli wewnętrznej przeprowadzonej pod koniec 2020 r. powód uznał, że decyzja o ponownym przyznaniu J. F. dodatku mieszkalnego była bezpodstawna i otrzymał on świadczenie nienależne. Wobec powyższego notą księgową z dnia 15 kwietna 2021 r. powód obciążył pozwanego kwotą 9740,11 zł tytułem nienależnie pobranego dodatku mieszkaniowego po zmianie stanowiska pracy, za okres od listopada 2017 r. do stycznia 2021 r. Pozwany odebrał w/w notę w tym samym dniu.

Dowód: nota księgowa nr (...) z dnia 15.04.2021 r. – k. 25

Pismem z dnia 26 kwietnia 2021 r. pozwany nie uznał przedmiotowej noty księgowej, jak i samej wierzytelności.

Dowód: pismo pozwanego z dnia 26.04.2021 r. – k. 26

Pozwany do chwili obecnej najmuje ten sam lokal, którego czynsz najmu przekracza 600 zł.

Dowód: przesłuchanie pozwanego – k. 127

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sądu ustalił w oparciu o dokumentację zgromadzoną w aktach sprawy, których autentyczność oraz treść nie były kwestionowane przez strony postępowania. Nadto Sąd przeprowadził dowód z przesłuchania stron, ograniczony do przesłuchania pozwanego, którego zeznania uznał za logiczne, spójne oraz korelujące z pozostałym materiałem dowodowym, a tym samym za w pełni wiarygodne.

W niniejszej sprawie stan faktyczny między stronami był bezsporny. Sporna natomiast okazała się interpretacja Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy obowiązującego u powoda, a w szczególności §20a, będącego podstawą wypłaty dodatku mieszkaniowego pozwanemu.

W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, iż nie jest związany wykładnią układu zbiorowego pracy, która zmierza do obejścia przepisów prawa. Podkreślić należy, że wyjaśnienie postanowień układu zbiorowego powinno uwzględniać przede wszystkim reguły wykładni językowej, zatem do interpretacji norm układowych mają zastosowanie ogólne zasady interpretacji norm prawa.

Analizując §20a układu zbiorowego, z jego ust 1 wynika, iż pracownikami uprawnionymi do wypłaty dodatku mieszkaniowego są pracownicy zajmujący następujące stanowiska: zastępca nadleśniczego, inżynier nadzoru, podleśniczy, strażnik leśny oraz gajowy, którzy pozostają nieprzerwanie zatrudnieni. W przedmiotowej sprawie bezspornym było, iż pozwany jest nieprzerwanie zatrudniony u powoda, jednakże na dwóch różnych stanowiskach. Sąd podkreśla, iż oba stanowiska zajmowane przez powoda, zostały przewidziane w ust 1 §20a układu zbiorowego. Bezspornym w niniejszej sprawie było również to, iż pozwany spełniał pozostałe przesłanki przyznania mu dodatku mieszkaniowego, tj. wynajmuje lokal mieszkalny z zasobów Lasów Państwowych, zaś czynsz, który opłaca przekracza 330 zł.

Spornym w niniejszej sprawie był zapis §20a ust 4 układu zbiorowego, który zdaniem powoda eliminował możliwość przyznania pracownikowi dodatku mieszkaniowy w razie m.in. zmiany stanowiska. Ten właśnie zapis stanowił podstawę odebrania pozwanemu dodatku mieszkaniowego w 2018 r., jak również ten przepis był asumptem żądania niniejszego pozwu. Zgodnie z wykładnią systemową brzmienia tego przepisu, sens ze względu na obowiązywanie § 20a ust 1 należy interpretować tak, że skoro pozwany zajmuje stanowisko wymienione w tym przepisie, to nadal jest on uprawniony do dodatku, który jest przedmiotem rozpoznania niniejszej sprawy.

Równocześnie mając na uwadze wykładnię celowościową układu i przedmiotowego zapisu należało ustalić, dlaczego przedmiotowy dodatek przysługiwał. Sąd podkreśla, iż dodatek mieszkaniowy wynikający z Ponadzakładowego Układu Zbiorowego jest związany z faktem utracenia prawa do bezpłatnego mieszkania w związku z wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Środowiska z 17 grudnia 2009 r. i przy spełnieniu w/w przesłanek przedmiotowych – przysługuje pracownikom zajmującym stanowiska opisane w §20a ust 1 układu. W ocenie Sądu sytuacja awansu powoda ze stanowiska, na którym przysługiwał dodatek na stanowisko, na którym również ten dodatek przysługuje, nie jest przewidziana w §20a ust 4 układu. Literalne brzmienie „zmiana stanowiska pracy” wskazuje na taką zmianę stanowiska, dla jakiego przepisy nie przewidują dodatku.

Sąd podkreśla, że sytuacja pozwanego nie może być gorsza od innych pracowników zatrudnionych na tym samym stanowisku inżyniera nadzoru, którzy byli zatrudnieni na tym stanowisku w dniu wejścia w życia zapisów §20a układu. Awans pozwanego nie zmienił przecież jego sytuacji faktycznej.

Zgodnie z treścią art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zgodnie z art. 405 k.c. przesłankami bezpodstawnego wzbogacenia są, po pierwsze, uzyskanie przez daną osobę korzyści majątkowej kosztem innej osoby oraz, po drugie, brak podstawy prawnej do nabycia takiej korzyści. Ogólna formuła bezpodstawnego wzbogacenia jest tak szeroka, że pozwala ją rozumieć jako ogólną zasadę, że nikt nie powinien się bogacić bezpodstawnie kosztem drugiego a "niezdolność czy niemożność dochowania zasad" przewidzianych w ustawie, czy też ich niedoskonałość "nie może prowadzić do akceptacji przesunięć majątkowych czy też uzyskania korzyści pozbawionych uzasadnienia ekonomicznego czy też moralnego". Drugą przesłankę stanowi "bezpodstawność", czyli brak dostatecznej causae, jako najszerzej rozumianej podstawy prawnej lub społecznej wzbogacenia. Bezpodstawność prawna oznacza sytuację, w której wzbogacenie nie stanowi prawidłowego następstwa elementu uregulowanego w ramach istniejącego "pierwotnie" stosunku prawnego. Wzbogacenie jest bezzasadne nawet wtedy, kiedy nastąpiło w związku z określonym stosunkiem prawnym, czy zdarzeniem prawnym, ale nie stanowi jego prawidłowego, poprawnego następstwa, akceptowanego, oczekiwanego społecznie (Wyrok SA w Szczecinie z 28.02.2020 r., III APa 12/19, LEX nr 3030537). Zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy oraz przeprowadzona szeroka wykładnia przepisu §20a układu zbiorowego wykazały, iż pozwany był uprawniony do dodatku mieszkaniowego przez cały okres, w tym przez sporny okres, tj. od listopada 2017 r. do stycznia 2021 r., zatem brak jest podstaw żądania przez powoda zwrotu bezpodstawnie w jego ocenie wypłaconego dodatku, albowiem nie można żądać zwrotu tego, co się prawnie należy drugiej stronie zobowiązania.

Na marginesie Sąd wskazuje, że pomimo powyższych rozważań, z uwagi na podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia powoda za okres od listopada 2017 r. do marca 2018 r., należało rozstrzygnąć również w tej materii. Argumentując swój zarzut pozwany wskazał, iż do wypłaty dodatku mieszkaniowego za ten okres doszło ponad 3 lata przed wytoczeniem powództwa. Wskazać jednak uwagę należy na fakt, iż roszczenie powoda było osadzone na instytucji bezpodstawnego wzbogacenia określonego w art. 405 k.c. i nast., do którego stosuje się ogólne terminy przedawnienia wynikające z art. 117 k.c. i nast. Zgodnie z treścią art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jak wskazano w wyroku Sądu najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., ponieważ termin spełnienia świadczenia z bezpodstawnego wzbogacenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, przeto zwrot bezpodstawnie uzyskanej korzyści powinien nastąpić niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania i od tej chwili biegnie termin przedawnienia (wyrok SN z 17.12.1976 r., III CRN 289/76, LEX nr 7893). W przedmiotowej sprawie wezwanie pozwanego do zwrotu wypłaconego mu dodatku mieszkaniowego za okres od listopada 2017 r. do marca 2018 r. nastąpiło w dniu 15 kwietnia 2021 r. Od tego też dnia biegł dla powoda termin przedawnienia roszczenia o powyższe, natomiast do wytoczenia powództwa, a tym samym przerwania biegu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 k.c., doszło w dniu 31 maja 2022 r. (data stempla pocztowego), a zatem doszło do zachowania trzyletniego terminu.

O kosztach procesu orzeczono z kolei w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., w którym została wyrażona zasada odpowiedzialności za wynik procesu. Zgodnie z treścią tego przepisu strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Pozwany wygrał przedmiotową sprawę w całości, a na koszty procesu, które poniósł składa się wynagrodzenie ustanowionego w sprawie pełnomocnika. Wysokość przyznanych pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zmienionego rozporządzeniem z dnia 3 października 2016 r. zasądzając na rzecz powoda kwotę 1800,00 zł (§2 pkt 4 rozporządzenia).

O kosztach sądowych orzeczono natomiast w punkcie 3 wyroku, w myśl art. 108 kpc, mając na uwadze fakt, że powód jest z mocy prawa zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych (art. 94 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), a powództwo zostało w całości oddalone. Zatem w przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do obciążania którejkolwiek ze stron kosztami sądowymi, które w tej sytuacji ponieść musiał Skarb Państwa (na podstawie stosowanego a contrario art. 113 ust. 1 -3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

SSR Katarzyna Błażejowska