Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2023 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Joanna Jankowska

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2023 roku w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Gminy N.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

o zapłatę

zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11 756,11 zł (jedenaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt sześć złotych jedenaście groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 września 2021 roku do dnia zapłaty,

zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4 350 zł (cztery tysiące trzysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt VIII GC 370/22 upr.

UZASADNIENIE

Powódka Gmina N. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwoty 11 756,11 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 2 września 2021 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko powódka wskazała, że strony w trybie przetargu nieograniczonego zawarły w dniu 29 września 2020 roku umowę na dokonanie nasadzeń drzew i krzewów na terenie gminy N.. Pozwany udzielił gwarancji jakości, w ramach której zobowiązany był do pielęgnacji oraz wymiany uschniętych roślin, zaś za zaniechanie tych działań zastrzeżono kary umowne. Pozwany zaniechał prac pielęgnacyjnych, nadto nie kontrolował nasadzeń, co w efekcie spowodowało uschnięcie drzew. W maju 2021 roku po przeprowadzeniu wizji terenowej powódka stwierdziła konieczność wymiany sadzonek wierzb i buków, czterech sztuk dębów, uzupełnienia wiązań oraz włókniny i zrębek oraz sprawdzenia wszystkich nasadzeń pod kątem obluzowania palików i wiązań. Strona powodowa wezwała pozwaną do wykonania prac pielęgnacyjnych oraz dokonania nasadzeń uschniętych roślin, jednak bezskutecznie. W październiku 2021 roku po powtórnych oględzinach stanu roślin powódka stwierdziła obumarcie 46 drzew i 17 tawuł, stan nierokujący przeżycia w odniesieniu do 20 drzew i 3 tawuł, a także konieczność poprawienia mocowań.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego pisma procesowego wskazano, że powódka naliczała kary umowne w okresie od dnia 2 lipca 2021 roku do dnia 18 sierpnia 2021 roku, tj. w okresie, w którym zgodnie ze sztuką ogrodniczą nie dokonuje się nasadzeń roślin. Pozwana informowała o powyższym powódkę, dokonując nasadzeń w terminie późniejszym. Jednocześnie pozwana zarzuciła, że w umowie nie określono górnej granicy naliczania kar umownych, co jest sprzeczne z prawem.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana prowadzi działalność usługową związaną m.in. z zagospodarowaniem terenów zieleni oraz rozmnażaniem roślin.

Dowód: wydruk z KRS – k. 59-61 akt

Powódka Gmina N. w dniu 29 września 2020 roku zawarła z pozwaną pisemną umowę na wykonanie nasadzeń drzew, krzewów, pnączy i bylin na terminie Miasta i Gminy N.. Zawarcie umowy było efektem wyboru oferty pozwanej jako najkorzystniejszej w ogłoszonym przez powódkę przetargu nieograniczonym.

Zgodnie z ww. umową pozwana zobowiązana była wykonać nasadzenia drzew, krzewów, pnączy i bylin na terenie Miasta i Gminy N. (§1 umowy). Termin początkowy wykonania tych prac rozpoczął się w dniu podpisania umowy, zaś upływał w dniu 16 listopada 2020 r. (§2 umowy).

Stosownie do §5 ust. 1 oraz § 8 ust. 2 umowy, w okresie od wykonania nasadzeń do zakończenia okresu gwarancji jakości, pozwana zobowiązana była pielęgnować wykonane nasadzenia, zgodnie z zapisami zawartymi w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz ofercie. Nadto w wskazanym wyżej okresie powódka miała prawo żądać od pozwanej wymiany nasadzonego materiału roślinnego na nowy (w terminie 14 dni od daty zgłoszenia), a także wykonania prac pielęgnacyjnych (w terminie 7 dni od daty zgłoszenia). Okres gwarancji, liczony od dnia daty odbioru przedmiotu umowy, wynosił 36 miesięcy (§8 ust.1 umowy).

Strony w §7 umowy ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe w następujących wysokościach:

- za wykonanie części III – 12.506,40 zł brutto;

- za wykonanie części IV – 39.041,34 zł brutto.

W myśl §9 ust. 1 pkt. 1 lit. c i pkt. 1 lit. d umowy, wykonawca (pozwana) zobowiązał się zapłacić zlecającemu (powódce) następujące kary umowne:

• w wysokości 2% wynagrodzenia umownego za każdy dzień opóźnienia w usunięciu wad stwierdzonych przy odbiorze lub które wystąpią w okresie odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady, za każdy dzień opóźnienia liczonego od dnia wyznaczonego na usunięcie wad;

• w wysokości 2% wynagrodzenia umownego za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu pielęgnacji, wymianie materiału suchego w stosunku do terminów określonych w § 8 umowy.

Strony postanowiły, że kary umowne naliczane są nienależnie od siebie, podlegają kumulowaniu oraz stają się natychmiast wymagalne (§9 ust. 4 i ust. 5 umowy).

Dowód: odpis umowy Nr (...) – k. 24-29 akt

Strona powodowa pisemnie powiadomiła pozwaną, że w dniu 27 maja 2021 r. przeprowadzono wizję terenową nasadzeń roślin, stwierdzając w jej toku liczne nieprawidłowości w wykonaniu zobowiązania. W związku z powyższym powódka wezwała pozwaną do wykonania następujących prac:

• na ul. (...) w N. - wymiany sadzonek wierzb i buków, uzupełnienia wiązań, uzupełnienia włókniny i zrębek na całym pasie rosnącej tawuły;

• w miejscowościach O., G., Ś., B. - wymiany sadzonek dębów;

• sprawdzenia wszystkich nasadzeń pod katem obluzowanych palików i wiązań.

Pismo to zostało odebrane przez pozwaną w dniu 18 czerwca 2021 roku. Powódka także telefonicznie kontaktowała się w tej sprawie z pozwaną. Pierwsza rozmowa w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami miała miejsce w maju 2021 roku.

Dowód: odpis pisma powódki z 31 maja 2021 roku- k. 31, zeznania świadka D. K. – protokół elektroniczny – k. 92 akt.

Termin wykonania przez pozwaną prac naprawczych upłynął w dniu 2 lipca 2021 roku W związku z opóźnieniem w przeprowadzeniu pielęgnacji i wymiany materiału suchego, powódka wezwała pozwaną do zapłaty w terminie 14 dni kary umownej w kwocie 11 756,11 zł. Wskazano, że w dniu 18 sierpnia 2021 r. przeprowadzono oględziny stanu żywotności nasadzeń na ul. (...) w N. i stwierdzono żywotność jedynie dwóch sadzonek buka purpurowego oraz obumarcie wierzb i tawuł.

Pozwana pozostawała w zwłoce w wykonaniu wymiany suchego materiału 47 dni, tj. od dnia 3 lipca 2021 r. do dnia 18 sierpnia 2021 r.

Opłata za każdy dzień zwłoki została ustalona w kwocie 250,13 zł tj. 2% kwoty 12.506,40 zł, stanowiącej umowne wynagrodzenie za wykonanie nasadzeń na ul. (...) w N..

W związku z powyższym kara umowna wynosiła 11 756,11 zł (47 dni zwłoki x 250,13 zł = 11 756,11 zł).

Dowód: odpis wezwanie do zapłaty z 18 sierpnia 2021 roku – k. 20 akt

Pozwana w odpowiedzi na wezwanie powódki wskazała, że nie uchyla się od obowiązku wymiany uschniętych nasadzeń, jednakże zgodnie z zasadami agrotechnicznymi będzie to możliwe dopiero jesienią. Jednocześnie odmówiła dobrowolnego zaspokojenia roszczeń z tytułu kary umownej, wskazując, że w umowie nie został określony górny limit kwotowy ani maksymalny termin, do którego można ją naliczać. Powódka podniosła, że brak jest podstaw do anulowania kary, bowiem uschnięcie drzew było skutkiem zaniechania prac pielęgnacyjnych.

Dowód: odpis odpowiedzi na wezwanie do zapłaty – k. 17-19 akt; odpis pisma z 16 września 2021 roku -k. 30 akt.

W dniu 5 października 2021 r. miały miejsce oględziny stanu fitosanitarnego nasadzeń dokonanych przez pozwaną w 2020 r, podczas których w miejscowości N. stwierdzono: obumarcie dziesięć sztuk buków, dziewięć sztuk wierzb oraz siedemnaście sztuk tawuł; stan rokujący na przeżycie jednej sztuki wierzby oraz trzech sztuk tawuły.

W sumie powódka stwierdziła następujący stan roślin:

- drzewa/krzewy żywe – 51 sztuk;

- rokowanie na przeżycie drzew/krzewów – 13 sztuk;

- słabe rokowania na przeżycie drzew/krzewów – 8 sztuk;

- martwe drzewa/krzewy- 43 sztuki;

- usunięte drzewa/krzewy – 2 sztuki;

- niewykazywanie żywotności – 1 sztuka.

Wszystkie drzewa wymagały poprawienia mocowania.

Dowód: odpis protokołu oględzin stanu fitosanitarnego nasadzeń wykonanych przez firmę (...) w 2020 r. – k. 14-16 akt.

Duża część dokonanych przez pozwaną nasadzeń obumarła. Nastąpiło to na skutek zaniedbania pielęgnacji, w szczególności podlewań, nawożenia, a także pielenia. Pomimo deklaracji pozwanej o dokonaniu kolejnych nasadzeń jesienią, ostatecznie nie zostało to wykonane.

Dowód: zeznania świadka D. K. – protokół elektroniczny – k. 92 akt

Sąd zważył, co następuje:

Opisany powyżej stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o niebudzące wątpliwości co do ich autentyczności odpisy dokumentów i wydruki przedłożone przez strony, a także zeznania świadka D. K., który wiarygodnie opisał przebieg współpracy stron, w tym kwestie związane z nieprawidłowym wykonaniem umowy przez pozwaną.

W ocenie Sądu ustalony stan faktyczny pozwalał przyjąć, że powództwo należało uwzględnić w całości, mimo że pozwana kwestionowała podstawę swojej odpowiedzialności z tytułu kary umownej z uwagi na niewskazanie w umowie stron maksymalnej wysokości kary lub terminu końcowego, do którego mogła być naliczana.

W myśl art. 483 § 1. k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Stosownie zaś do art. 484 § 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.

Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, które zgodnie z zasadą swobody umów może być wprowadzone do treści umowy, mając na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami poprzez skłonienie strony zobowiązanej do ścisłego wypełnienia zobowiązania. Stanowi ona niejako gwarancję spełnienia świadczenia przez dłużnika. Kara umowna pełni funkcję kompensacyjną, symplifikacyjną, stymulacyjną oraz represyjną (R. Tanajewska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2022, art. 483.).

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu pozwanej, zgodnie z którym postanowienie umowne dotyczące kar umownych jest nieważne z uwagi na niewskazanie końcowego terminu naliczania kary ani jej kwoty maksymalnej.

Powyższy zarzut należało uznać za chybiony. Jak wskazuje się w literaturze, decydując się na zastrzeżenie w treści umowy kary umownej, strony powinny precyzyjnie wskazać podstawę do jej naliczenia (np. nienależne wykonanie, niewykonanie jednego ze świadczeń, wadliwość przedmiotu świadczenia, opóźnienie, zwłokę w wykonaniu świadczenia) i jednocześnie wskazać jej określoną wysokość albo kryterium jej ustalenia (Z. Gawlik [w:] Kodeks cywilny..., t. 3, Część ogólna, red. A. Kidyba, 2010, kom. do art. 483, pkt 4).

Nadto, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lutego 2008 roku (II CSK 428/07, LEX nr 621799), kara umowna występuje wyłącznie pod postacią określonej sumy, co niekoniecznie musi oznaczać, że zastrzegając ją, należy ustalić jednocześnie jej wysokość. Określenie kary może nastąpić przez wskazanie kryteriów, którymi posłużenie się umożliwi wskazanie sumy, jaką dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi. Strony mogą zatem zastrzec karę umowną odpowiadającą ułamkowi lub wielokrotności określonej kwoty bazowej. Kara umowna za zwłokę, która ma w założeniu pełnić funkcję stymulującą dłużnika do terminowego wykonania zobowiązania, może być ustalona według stawki odniesionej do określonego interwału czasowego, która może zostać określona jako ułamek (procent) wartości przedmiotu umowy, bez określenia z góry maksymalnej kwoty takiej kary umownej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2022 r., I CSK 1691/22, LEX nr 3483617, uchwała Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2021 roku, III CZP 26/21, niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 2021 roku, IV CSKP 58/21, OSNC 2021, Nr 12, poz. 87). Ponadto zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2021 roku (IV CSKP 58/21, OSNC 2021, nr 12, poz. 87.) zastrzeżenie kary umownej za zwłokę w spełnieniu świadczenia niepieniężnego w postaci ułamka (procentu) wartości świadczenia za każdą jednostkę czasu zwłoki, bez jednoczesnego określenia z góry maksymalnej kwoty takiej kary, nie narusza art. 483 § 1 k.c. Jak wskazano w tym orzeczeniu, w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie stwierdzano, że oznaczenie to nie musi polegać na sztywnym określeniu sumy pieniężnej stanowiącej karę umowną, lecz może nastąpić pośrednio przez wskazanie podstaw jej określenia w taki sposób, by zarówno strony umowy, jak i sąd rozpoznający spór między nimi byli w stanie obliczyć wysokość kary umownej. Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że strony określiły sposób naliczania kary umownej w prawidłowy sposób. Jak wynika z zebranego materiału dowodowego, strony uzgodniły karę umowną w wysokości 2% wynagrodzenia umownego za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu pielęgnacji oraz wymiany materiału suchego w stosunku do terminów określonych w § 8 umowy. Z postanowienia § 8 ust. 2 umowy wynika, że pozwana zobowiązana była do wymiany nasadzonego materiału roślinnego w terminie 14 dni, a także do wykonania prac pielęgnacyjnych w terminie 7 dni - od dnia zgłoszenia jej takiej potrzeby. Mając na względzie powyższe, po upływie terminu do wykonania zobowiązania, pozwana pozostawała w opóźnieniu, co implikowało prawo naliczania kar umownych. Zgodnie z umową, kara mogła być naliczana za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu pielęgnacji lub wymiany materiału suchego. W dniu 18 czerwca 2021 roku odebrano wezwanie do wykonania prac tj. wymiany sadzonek wierzb i buków, uzupełnienia wiązań oraz włókniny. 14 - dniowy termin na wykonanie prac upłynął w dniu 2 lipca 2021 roku. Tym samym od dnia 3 lipca 2021 roku pozwana pozostawała w opóźnieniu. W niniejszej sprawie obliczenie kary umownej jest wynikiem prostej czynności arytmetycznej (2% x 12.506,40 zł= 250,13 zł tj. za każdy dzień zwłoki). Pozwana już w dacie zawarcia umowy wiedziała, że za każdy dzień zwłoki kara umowna wyniesie 250,13 zł. Oznacza to, że strony posłużyły się stałym, znanym w chwili zawarcia umowy miernikiem wartości – należnością w kwocie 250,13 zł. Wysokość kary umownej zależała wyłącznie od pozwanej, która była w stanie obiektywnie ustalić w wybranym przez siebie momencie - zależną od swojej woli spełnienia świadczenia - wysokość potencjalnie obciążającej jej kary. Podkreślenia wymaga, że zastrzeżenie kary umownej wymaga akceptacji obu stron umowy. Karę umowną ustanawia się bowiem w drodze dwustronnej czynności prawnej, a nie w drodze jednostronnego oświadczenia wierzyciela. Kara umowna stanowi namiastkę odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania, co oznacza tożsamość przesłanek odpowiedzialności kontraktowej na podstawie art. 471 k.c. i art. 483 k.c., o ile nie zostaną zmodyfikowane przez strony umowy. Stosownie do powyższych regulacji, dłużnik, który nie wywiązał się z obowiązków umownych, ponosi co do zasady odpowiedzialność kontraktową, jeżeli nie udowodni, że nienależyte wykonanie zobowiązania było następstwem okoliczności, za które nie odpowiada. Na wierzycielu spoczywa obowiązek wykazania istnienia więzi obligacyjnej (ważnie zawartej umowy, niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, a także faktu poniesienia oraz wysokości szkody). Dłużnika, który chce się uwolnić od odpowiedzialności kontraktowej, obciąża natomiast obowiązek wykazania, że nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Pozwana takich okoliczności w sprawie nie wykazała.

Wobec powyższego Sąd w pkt. I sentencji wyroku uwzględnił powództwo w całości w oparciu o art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 484 § 1 k.c. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., zasądzając je od dnia 2 września 2021 roku do dnia zapłaty. Jak wynika z materiału dowodowego, pismem z dnia 18 sierpnia 2021 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty należności z tytułu kary umownej w terminie 14 dni. Termin ten upływał w dniu 1 września 2021 roku, a zatem od dnia 2 września 2021 roku pozwana pozostawała w opóźnieniu. O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności strony za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zasądzając koszty procesu od pozwanej na rzecz powódki. Na koszty procesu po stronie powódki w łącznej kwocie 4.350 zł złożyły się opłata sądowa w kwocie 750 zł i wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 3 600 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych).