Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Tadeusz Górka

Protokolant starszy sekr. sądowy Magdalena Piskow

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2024 roku w Bydgoszczy na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w D.

przeciwko K. O.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5 275,80 zł (pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt pięć złotych osiemdziesiąt groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 7 lutego 2022 roku do dnia zapłaty,

II.  oddala powództwo w pozostałej części,

III.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1 812,54 zł (tysiąc osiemset dwanaście złotych pięćdziesiąt cztery gorsze) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o kosztach zawartych w niniejszym orzeczeniu do dnia zapłaty,

IV.  zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 6 zł (sześć złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa,

V.  zasądza od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 3,68 zł (trzy złote sześćdziesiąt osiem groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sędzia Tadeusz Górka

Sygn. akt VIII GC 800/23 upr

UZASADNIENIE

Powód (...) Sp. z o. o. Sp. K. domagał się zasądzenia od pozwanego K. O. kwoty 13 953,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lutego 2022 r. do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, iż dochodzone przez niego roszczenie wynika z umowy dostawy z dnia 19 marca 2021 roku, na podstawie której pozwany zobowiązał się dostarczyć stronie powodowej 60 ton mokrego ziarna kukurydzy. Dostawa miała zostać zrealizowana w okresie od dnia 1 października 2021 roku do dnia 31 grudnia 2021 roku. Powód zaznaczył, iż w związku z nagłym wzrostem cen skupu kukurydzy na rynku, pismem z dnia 8 listopada 2021 roku wezwał pozwanego do wykonania umowy oraz poinformował pozwanego, iż w przypadku niezrealizowania umowy pozwany obciążony zostanie karą umowną oraz kosztami wykonania umowy zastępczej. Pozwany w dniu 21 listopada 2021 roku dostarczył powodowi 21 ton ziarna kukurydzy. W związku z przedmiotową dostawą powód wystawił pozwanemu fakturę VAT (...) nr (...) na kwotę 10 072,98 złotych i kwotę tę pozwanemu zapłacił. Pozwany nie dostarczył powodowi 39 ton ziarna. W dniu 27 stycznia 2022 roku powód wystawił na pozwanego notę obciążeniową, na podstawie której na pozwanego został nałożony obowiązek zapłaty odszkodowania z tytułu niewykonania umowy, tj. 5 645,10 złotych z tytułu kary umownej stanowiącej 30% wartości niewykonanej umowy oraz 8 398,01 złotych tytułem kosztu wykonania umowy zastępczej, stanowiącej różnicę w cenie nabycia kukurydzy od innego kontrahenta, a ceną jaką powód zobowiązany był zapłacić pozwanemu. Pozwany zwrócił się do powoda o anulowanie noty, jako powód niedostarczenia wymaganej ilości ziarna wskazując słabe zbiory spowodowane niewłaściwym zastosowaniem nawozu mocznika, zaś usługę tę wykonał powód. Powód podkreślił, iż twierdzenia pozwanego w tym zakresie są gołosłowne i pozbawione podstawy.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 15 marca 2023 r., sygn. akt VIII GNc 749/23 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Sprzeciw od powyższego orzeczenia wniósł pozwany zaskarżając nakaz w całości oraz wnosząc o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany zakwestionował zasadność i wysokość roszczenia powoda. Pozwany wskazał, iż umowa nie posiada cech umowy dostawy i miała charakter pozorny, gdyż jest to umowa nienazwana. Pozwany podkreślił, iż umowa zawarta została na dostawę 60 ton mokrego ziarna kukurydzy, zaś ilość ziarna obliczona została na podstawie powierzchni terenów przeznaczonych przez pozwanego na zasiew kukurydzy oraz średnich prognozowanych plonach na tejże powierzchni. Pozwany wskazał, iż zawarł również z powodem umowę na wykonanie zasiewu, nawożenia oraz zbiorów. Pozwany podniósł, iż zarówno zasiew, jak i późniejsze nawożenie zostały wykonane w sposób niepoprawny, w znaczącym stopniu wpływającym na późniejsze wyrastanie roślin oraz ilość uzyskanych plonów. Pozwany wskazał następujące błędy: zasianie nastąpiło na głębokości 12 cm, co skutkowało opóźnionymi wschodami, a co za tym idzie opóźnieniem wzrostu i złym plonowaniem roślin; z pięciu szar do siewnika aktywne były tylko 3, co skutkowało nie zasianiem całego pola, co skutkowało ograniczeniem roślin plonujących; wykonanie nieprawidłowego nawożenia poprzez wysiew trzykrotności nawozu, niż przewidują wytyczne i wskazania dla tożsamych roślin, co skutkowało spaleniem kiełków oraz osłabieniem wzrostu roślin; nieprawidłowe wykonanie zbiorów skutkujące utratą części polonów, poprzez ich upadek na ziemię bez ich zebrania. Pozwany podał, iż wielokrotnie wzywał powoda do poprawnego wykonania umowy, lecz bezskutecznie. Powód stwierdził, iż wobec tego zatrudnił firmę zewnętrzną do wykonania poprawek w postaci dokonania ponownego zasiewu, jednakże wobec późniejszego wykonania zasiewów oraz przez źle wykonane nawożenie i zbiory nie udało się uratować plonów. Pozwany wskazał, iż postanowienia umowne dot. kar umownych nakładanych z tytułu dostarczenia niewystarczającej ilości zboża, są klauzulami abuzywnymi, będącymi bezskutecznymi w stosunku do producenta rolnego. Pozwany podkreślił również, iż powód był organizatorem kombajnu oraz samochodów ciężarowych odbierających towar, zaś towar ważony był przez powoda, w jego siedzibie, a więc istnieje również możliwość, iż ważenie następowało przez nietarowaną wagę.

W piśmie procesowym z dnia 24 maja 2023 roku powód podkreślił, iż strony łączyła umowa dostawy, nie zaś kontraktacji, w umowie nie określała miejsca pochodzenia ziarna, lecz obligowała jedynie pozwanego do dostarczenia określonej ilości ziarna. Okoliczności, iż powodowa spółka świadczyła na rzecz pozwanego usługę zasiewu, nawożenia oraz zbioru kukurydzy nie ma znaczenia dla niniejszego postępowania z uwagi na okoliczność, iż była to odrębna umowa nie mająca powiązania z umową dostawy, zaś materiał siewny i dawka startowa nawozu pochodziła od pozwanego.

W piśmie procesowym z dnia 19 czerwca 2023 roku pozwany podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Pozwany wskazał, iż umowa łącząca strony miała cechy umowy kontraktacji. Pozwany podkreśli, iż prowadzi rolniczą działalność gospodarczą i w związku z tym może jedynie sprzedawać plony powstałe w ramach prowadzenia gospodarstwa, nie ma zaś możliwości odkupienia plonów od innego podmiotu. Pozwany podniósł, iż w toku prowadzonych rozmów ustalono, iż umowa będzie umową kontraktacji, zaś ilość zakontraktowanego zboża, będzie jedynie ilością orientacyjną i zostaną zmodyfikowane odpowiednio do ilości zebranego surowca. Pozwany podał również, iż pełnomocnik pozwanego umocowany był jedynie do zawierania umów kontraktacji, nie udzielono mu zaś pełnomocnictwa do zawierania umów dostawy czy sprzedaży. Pozwany wskazał, iż wobec tego, w sytuacji gdyby uznane zostało, iż umowa łącząca strony nie była umową kontraktacji, to należy ją uznać za nieważną, z uwagi na brak należytego umocowania do jej zawarcia.

Pismem z dnia 5 lutego 2024 roku pozwany wniósł zastrzeżenia do opinii biegłego sądowego.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 19 marca 2021 r. powód zawarł z pozwanym K. O. umowę sprzedaży (nazwaną umową dostawy) mokrego ziarna kukurydzy na podstawie której pozwany zobowiązał się do dostawy 60 ton kukurydzy mokrej o następujących parametrach:

a. wymagania organoleptyczne i zdrowotne:

- ziarno zdrowe, czyste, dobrze wykształcone, bez obcych zapachów lub zapachów wskazujących na jego zepsucie;

- wolne od jakichkolwiek grzybów i pleśni widocznych nieuzbrojonym okiem; nie zawiera genetycznie modyfikowanych organizmów(GMO), zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1829/2003 oraz Nr 1830/2003 z dnia 22.09.2003 r.;

-nie zawiera pestycydów zakazanych w UE, jest wolna od dioksyn i innych toksycznych substancji

b. wymagania fizykochemiczne:

- wilgotność ziarna - max 35,0%

- ziarna połamane - max 8,0%

- ziarna niezdrowe - max 1,0%

- materiał obcy - max 4,0%

- ziarna innych zbóż - max 2,0%

- maksymalna łączna zawartość uszkodzonych ziaren kukurydzy (połamane, niezdrowe) oraz ziaren innych zbóż nie może przekraczać 10,0%

c. czynniki bezwzględnie dyskwalifikujące:

- nieswoisty zapach;

-pleśń;

-obecność szkodników żywych i martwych.

Powód zastrzegł sobie prawo do odmowy przyjęcia partii surowca w przypadku niezgodności z wymienionymi w pkt.1 wymaganiami lub w drodze negocjacji za zgodą obu stron ustalają nowe warunki cenowe. (pkt. 1 ust. 1 umowy)

Cenę ustalona została na poziomie 450,00 zł netto za tonę z transportem na koszt dostawcy w przypadku wilgotności wynoszącej 30%. (pkt. 3 ust. 2 umowy)

Termin realizacji dostaw ustalono na okres od dnia 1 października 2021 roku do dnia 31 grudnia 2021 roku. W przypadku dostarczenia ilości mniejszej niż w umowie, powód nie miał obowiązku wzywania pozwanego do dostaw zapewniających realizację ilościową umowy i po upływie terminu realizacji dostaw przystąpi do naliczenia kar zgodnie z pkt 4 umowy (pkt 3 ust. 5 umowy)

W przypadku niewykonania zobowiązań wynikających z niniejszej Umowy, Odbiorca/Dostawca miał prawo do rozwiązania Umowy bez wypowiedzenia i naliczenia Dostawcy/Odbiorcy kary umownej w wysokości 30% wartości niewykonanej dostawy. Nota obciążająca karę umowną mogła zostać wystawiona w terminie do 30 dni od daty zakończenia terminu realizacji dostawy. Termin płatności noty obciążającej karą umowną miał wynosić 7 dni od daty jej wystawienia. (pkt 4 ust. 1 umowy)

W przypadku niezrealizowania w całości lub części dostaw wynikających z umowy odbiorca miał niezależnie od prawa rozwiązania umowy i naliczenia kary umownej zgodnie z ust. 1 również prawo do obciążenia Dostawcy kosztami realizacji umowy zastępczej, wykonanej przez podmiot trzeci. Koszty realizacji Umowy zastępczej miały zostać wyznaczone na podstawie różnicy wartości umowy zastępczej, a umowy z Dostawcą. Dostawca miał zostać obciążony kosztami umowy zastępczej w ciągu 30 dni od daty zawarcia umowy zastępczej na podstawie stosownej noty obciążeniowej. Termin płatności noty obciążeniowej miał wynosić 30 dni od daty wystawienia. (pkt 4 ust. 2 umowy)

W przypadku, gdy szkoda poniesiona przez Odbiorcę/Dostawę w wyniku niedotrzymania przez Dostawcę/Odbiorcę warunków Umowy jest wyższa niż kwota zastrzeżonych kar umownych Odbiorca/Dostawca miał prawo dochodzić odszkodowania z tego tytułu na zasadach ogólnych. (pkt. 4 ust. 3 umowy)

Strony miały nie ponosić skutków częściowego lub całkowitego niewykonania swoich zobowiązań, spowodowanego działaniem siły wyższej. (pkt. 5 ust. 1 umowy)

Za siłę wyższą uważane miały być wszystkie zdarzenia, jakich nie da się przewidzieć w chwili zawarcia umowy ani im zapobiec i na które żadna ze stron nie będzie miała wpływu, w szczególności:

- śmierć dostawcy,

- niezdolność producenta rolnego do prowadzenia gospodarstwa,

- poważna klęska żywiołowa powodująca niemożność realizacji dostawy ogłoszona publicznie przez podmioty uprawnione,

- wywłaszczenie oraz inne sytuacje, których nie można było przewidzieć w dniu podpisania umowy. (pkt. 5 ust. 2 umowy)

Ta ze stron, która nie była wstanie wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu działania Siły wyższej została zobowiązana do nie później niż w ciągu 14 dni powiadomić drugą stronę o tym fakcie przedstawiając odpowiednie dokumenty sporządzone przez jednostkę do tego upoważnioną zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Gdy działanie siły wyższej ustanie, druga ze stron miała zostać powiadomiona o tym niezwłocznie. (pkt. 5 ust. 3 umowy)

Niedopełnienie powyższego wymogu powodowało utratę praw do powoływania się na zaistnienie siły wyższej. (pkt. 5 ust. 4 umowy)

Wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Dowód: umowa dostawy – k. 11-12 akt

Umowa na dostarczenie ziarna kukurydzy zawarta została przez pełnomocnika pozwanego, jego ojca J. O.. Pozwany nie kwestionował faktu zawarcia umowy. J. O. miał upoważnienie od pozwanego do zawierania w jego imieniu umów kontraktacji, a także do podpisywania, składania i odbioru dokumentów, umów – w tym umów kontraktacji, pism, wniosków, deklaracji do odbioru przekazów i przesyłek z różnych tytułów.

Dowód: zeznania świadka A. W. (1) – k. 94a akt, zeznania świadka R. O. – k. 94a akt, pełnomocnictwo – k. 104 akt

J. O. otrzymał od A. W. (1) spisaną zgodnie z ustaleniami umowę na piśmie, następnie zabrał ją ze sobą do domu i po czasie dostarczył powodowi podpisaną.

Dowód: zeznania świadka A. W. (1) – k. 94a akt,

Ziarno na wysiew pozwany zakupił od powoda.

Dowód: faktura VAT nr (...) – k. 135 aktzeznania świadka R. O. – k. 94a akt, zeznania świadka J. O. – k. 94a akt.

Ziemia przeznaczona na wysiew kukurydzy posiada klasę IV i nigdy nie osiągnięto z niej plonu wynoszącego 60 ton. J. O. w chwili podpisywania umowy miał świadomość, iż nie wyda ona plonu w ilości wskazanej na umowie.

Dowód: zeznania świadka R. O. – k. 94a akt, zeznania świadka J. O. – k. 94a akt.

W dniu 23 marca 2021 roku powód zawarł z firmą (...) J. S. (1) umowę kupna kukurydzy nr (...), na podstawie której powód zobowiązał się do sprzedaży kukurydzy w ilości 2000 ton w terminie od dnia 23 marca 2021 roku do dnia 30 listopada 2021 roku.

Dowód: umowa kupna nr (...) – k. 25 akt

W maju 2021 roku strony zawarły osobne, ustne umowy w ramach których powód miał wykonać na rzecz pozwanego usługę siewu kukurydzy na areale 6 ha oraz nawożenia nawozem.

Dowód: zeznania świadka J. D. – k. 94a akt, zeznania świadka A. W. (1) – k. 94a akt, przesłuchanie reprezentantki powoda D. D. – k. 110 akt, faktura VAT numer (...) z dnia 3 sierpnia 2021 roku- k. 27

Powód wykonał na rzecz pozwanego usługę siewu kukurydzy na areale 6 ha. Pozwany dostarczył ziarno na zasiew. Podczas wykonywania zasiewu obecny był J. O., który sprawdzał głębokość i prawidłowość wysiewu. Zaakceptowano sposób wykonania wysiewu, nie składno zastrzeżeń. Nie udało się dokonać wysiewu na całości przegotowanego pola, gdyż zabrakło ziarna. Pozwany przygotował ziarno pod areał 5 ha. Ziarno zostało wysiane nie głębiej niż na głębokości 10 cm.

Dowód: zeznania świadka J. D. – k. 94a akt

Pozwany dokonywał dosiewania kukurydzy.

Dowód: zeznania świadka R. O. – k. 94a akt, zeznania świadka J. O. – k. 94a akt, zeznania świadka B. S. (1) – k. 110 akt

Powód w dniu 3 sierpnia 2021 roku wykonał na rzecz pozwanego usługę polegającą na wykonaniu nawożenia pól saletrą amonową, za kwotę 732,00 złotych brutto. Nawóz dostarczony został przez pozwanego.

Dowód: faktura VAT nr (...) – k. 27 akt, zeznania świadka J. D. – k. 94a akt

Pismem z dnia 7 listopada 2021 roku powód został wezwany przez swojego kontrahenta Firmę (...) J. S. (1) do zrealizowania umowy nr (...), tj. dostarczenia 506,42 ton brakującej ilości ziaren kukurydzy mokrej w terminie do dnia 30 listopada 2021 roku.

Dowód: pismo firmy (...) J. S. (2) z dnia 7 listopada 2021 roku – k. 24 akt

Pismem z dnia 8 listopada 2021 roku powód wezwał pozwanego do wykonania umowy dostawy mokrego ziarna kukurydzy. Powód poinformował pozwanego, iż w przypadku niezrealizowania umowy pozwany obciążony zostanie karą umowną oraz kosztami wykonania umowy zastępczej. Powód oświadczył, iż w sytuacji, gdy w terminie umownym nie zostanie dostarczona wskazana w umowie ilość ziarna, powód wypowiada umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia z dniem 3 stycznia 2022 roku, a wszelkie noty obciążeniowe zostaną wystawione do dnia 30 stycznia 2022 roku.

Dowód: wezwanie do wykonania umowy z dnia 8 listopada 2021 roku – k. 13 akt.

Pozwany w dniu 15 listopada 2021 roku dostarczył powodowi 20,92 ton ziarna kukurydzy. W związku z przedmiotową dostawą powód w dniu 16 listopada 2021 roku wystawił pozwanemu fakturę VAT (...) nr (...) na kwotę 10 072,98 złotych płatną do dnia 16 grudnia 2021 roku. Pozwany poinformował powoda, iż więcej ziaren kukurydzy nie dostarczy, gdyż więcej nie posiada.

Dowód: faktura VAT (...) nr (...) akt, dokument (...) – k. 22 akt, zeznania świadka J. D. – k. 94a akt

W celu zrealizowania swoich zobowiązań względem firmy (...) J. S. (1), powód dokonał zakupu ziarna na wolnym rynku od innych kontrahentów. Powód zakupił:

- 1,58 tony w cenie 658,00 złotych netto w dniu 20 października 2021 roku od P. S., transakcja potwierdzona fakturą VAT (...) nr (...),

- 13,68 tony w cenie 635,00 złotych netto w dniu 29 października 2021 roku od M. M., transakcja potwierdzona fakturą VAT (...) nr (...),

- 23,82 tony w cenie 649,00 złotych netto w dniu 29 października 2021 roku od A. W. (2), transakcja potwierdzona fakturą VAT (...) nr (...),

Dowód: zestawienie wykonania kontraktów dot. kukurydzy – k. 18 akt, faktura VAT (...) nr (...) akt, faktura VAT (...) nr (...) akt, faktura VAT (...) nr (...) akt,

W dniu 26 stycznia 2022 roku powód wystawił pozwanemu notę obciążeniową, na podstawie której na pozwanego został nałożony obowiązek zapłaty odszkodowania z tytułu niewykonania umowy dostawy 39,08 ton ziarna, tj. 5 645,10 złotych z tytułu kary umownej stanowiącej 30% wartości niewykonanej umowy (wartość niewykonanej umowy wynosiła 18 817,02 złotych) oraz 8 398,01 złotych tytułem kosztu wykonania umowy zastępczej, tj. zakupu 39,08 ton ziarna, stanowiącej różnicę w cenie nabycia kukurydzy od innego kontrahenta (689,57 złotych), a ceną jaką powód zobowiązany był zapłacić pozwanemu (476,98 złotych). Powód wezwał pozwanego do zapłaty łącznej kwoty 13 953,11 złotych z terminem zapłaty wynoszącym 7 dni od daty wystawienia noty. Doręczono je 28 stycznia 2022 roku.

Dowód: nota obciążeniowa – k. 15 akt, pismo J. O. datowane na 6 lutego 2022 roku

Pismem z dnia 24 lutego 2022 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 13 953,11 złotych wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 7 lutego 2022 roku, w nieprzekraczalnym terminie do dnia 15 marca 2022 roku.

Dowód: wezwanie do zapłaty – k. 17 akt

Pozwany pismem z dnia 6 lutego 2022 roku zwrócił się do powoda o anulowanie noty. Pozwany poinformował powoda, iż nie ponosi odpowiedzialności za niedostarczenie umówionej ilości ziarna, z powodu słabych zbiorów spowodowanych niewłaściwym zastosowaniem nawozu mocznika podczas wysiewu. Pozwany wskazał, iż usługę wysiewu została wykonana przez powoda, zaś pracownik powoda zamiast zaaplikować 50-70 kg mocznika na 1 ha, to wysiał 250 kg mocznika na 1 ha tłumacząc to uszkodzeniem siewnika. Pozwany poinformował powoda, iż wobec tego ziarno uległo spaleniu, nadto długotrwałe deszcze spowodowały utwardzenie gleby, co utrudniło wchody.

Dowód: pismo pozwanego z dnia 6 lutego 2022 roku – k. 26 akt

Błąd agrotechniczny polegający na niewysianiu nasion kukurydzy uprawianej na ziarno w pierwotnym terminie agrotechnicznym z sekcji siewnika spowodował konieczność ponownego siewu roślin na brakującej części pola tj. 34% areału. Późnienie wschodów roślin wynikające z daty stwierdzenia braku wschodów oraz okresu kiełkowania i wschodów roślin na ponownie wysianej części pola spowodował skrócenie okresu wegetacji roślin, ich gorszego rozwoju wegetatywnego oraz generatywnego co w konsekwencji spowodować mogło obniżenie plonu na przesianej części pola o 7,1% na części 34% łącznego areału .

Przy założeniu wpływy potencjału plonowania poszczególnych makroskładników NPK wraz z pozostałymi mikroskładnikami niedostateczne nawożenie roślin mogło spowodować ubytek plonu na poziomie średnim 50%. Szacunkowa ilość surowca możliwego do pozyskania przez pozwanego w przypadku poprawnego wykonania zasiewu i nawożenia wynosiła 46,74 ton.

Powód stosując w czasie wysiewu nawóz o nazwie handlowej mocznik w dawce dopuszczalnej nie popełnił błędu agrotechnicznego tym samym nie przyczynił się do uzyskania niższego plonu przez pozwanego.

Przyjmując, że powód dokonał złego wysiewu kukurydzy, przyczynił się tym błędem agrotechnicznym do obniżenia plonu kukurydzy na ziarno uprawianej na polu pozwanego o 1,13 tony, co stanowiło 2,4% łącznego potencjalnego plonu – przyczynienie na poziomie 2,4%.

Dowód: opinia biegłego sądowego T. K. – k. 137-152 akt

Sąd dokonał powyższych ustaleń faktycznych na podstawie powołanych wyżej dokumentów prywatnych i wydruków, których autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu, na podstawie zeznań świadków: J. D., J. O., R. O., A. W. (1), B. S. (2), na podstawie dowodu z przesłuchania pozwanego i reprezentantki powoda D. D. oraz na podstawie opinii biegłego sądowego T. K..

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka J. D.. Świadek potwierdził, iż pozwany nie wykonał umowy w całości oraz że strony nadto łączyła ustna umowa na wykonanie usługi wysiew ziarna, nawożenia pola oraz zbioru. Świadek szczegółowo i rzetelnie opisał proces wykonywania obu umów oraz potwierdził, iż ani pozwany ani jego pełnomocnik J. O. nie składał zastrzeżeń do sposoby i jakości wykonanych przez powoda na rzecz pozwanego usług. W ocenie Sądu zeznania świadka zasługiwały na uwzględnienie, jako jasne, rzeczowe i szczere, Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania zeznań świadka.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka A. W. (1) na okoliczność, iż strony łączyła umowa zakupu ziarna mokrej kukurydzy oraz usług wykonania wysiewu, nawożenia oraz zbioru kukurydzy. W powyższym zakresie zeznani świadka A. W. (1) były rzeczowe, szczere oraz jasne. Sąd nie uwzględnił zeznań świadka A. W. (1) w zakresie, iż pozwany być może zakupił ziarno na wysiew od powoda oraz, że poinformowano przedstawiciela pozwanego J. O., iż ilość ziarna wskazana do dostarczenia jest jedynie szacunkowa. W powyższym zakresie zeznania świadka nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż świadek nie wiedziała, skąd ostatecznie pochodziło ziarno wykorzystane do wysiewu, nadto nawet gdyby pozwany zakupił ziarno na wysiew od powoda to nie wpłynęło to by na rozstrzygnięcie sprawy, gdyż nikt nie kwestionował jakość wysianego ziarna, a jego źródło jego pozyskania nie miało znaczenia. Nadto ustalenia ustne, iż ilość dostarczonego ziarna jest jedynie szacunkowa nie ma znaczenia w sytuacji zawarcia umowy pisemnej, w której pozwany jednoznacznie zobowiązał się do dostarczenia 60 ton kukurydzy.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadka R. O., jako zeznaniom szczerym, rzeczowym oraz korespondującym z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Świadek potwierdziła, iż J. O. posiadał umocowanie do zawierania umów oraz, że nie wykonano umowy w całości. Świadek jasno wskazała, iż umowę świadomie zawarto na dostarczenie 60 ton, mimo iż pole przeznaczone pod zasiew nie było wstanie wydać plonu we wskazanym w umowie zakresie. Nadto znaczenie dla niniejszej sprawy nie ma, iż składano ustną reklamację do jakości wykonanych przez powoda usług. Podkreślenia wymaga okoliczność, iż pozwany nie wykazał, iż składał powodowi w tym zakresie oświadczenia oraz żądania z tytułu odszkodowania za spowodowane szkody.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka J. O. w zakresie, iż umowa została sfałszowana, w powyższym zakresie zeznania świadka nie korespondują z pozostałym materiałem dowodowym, który jasno wskazuje, iż umowa zawarta została świadomie zawarta przez stronę pozwaną, a pozwany miał możliwość wnikliwie się z nią zapoznać przed podpisaniem. Sąd nie dał również wiary zeznaniom świadka w zakresie, iż pozwany kwestionował fakt zawarcia umowy w momencie dostawy ziarna. W sytuacji, gdyby pozwany kwestionował fakt zawarcia umowy nie dążyłby do jej wykonania, a więc nie zawarłby z powodem umów na wykonanie usług oraz nie dostarczyłby 20 ton ziarna. Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka, iż dokonano wadliwego wykonania nawożenia pola. Pozwany nie wykazał, iż składał jakiekolwiek oświadczenia w tym zakresie powodowi. Świadek potwierdził, iż świadomie została zawarta umowa na dostarczenie takiej ilości kukurydzy, jakiej pozwany nie był wstanie dostarczyć z areału przeznaczonego pod zasiew. W pozostałym zakresie Sąd dał wiarę zeznaniom świadka, jako rzeczowym, jasnym oraz korespondującym z pozostałym materiałem dowodowym w sprawie.

Sąd w całości dał wiarę przesłuchaniu reprezentantki powoda, jako zeznaniom szczerym, rzeczowym oraz korespondującym z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Podkreślenia wymaga okoliczność, iż reprezentantka powoda nie brała udziału w procesie zawierania umów z pozwanym oraz ich realizacji, a więc nie posiadała co do tych okoliczności szczegółowej wiedzy.

Sąd uznał zeznania przesłuchanie za nieprzydatne, z uwagi na okoliczność, iż pozwany otwarcie podczas przesłuchania przyznał, iż nie posiada wiedzy co do okoliczność istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a całym procesem zawarcia i realizacji umowy łączącej strony zajmował się jego ojciec J. O..

Za w pełni wiarygodne i stanowiące podstawę ustalenia stanu faktycznego sprawy, uznano pisemną opinię T. K., który w jasny, logiczny i przekonujący sposób odpowiedział na problematykę przedstawioną w tezie dowodowej i zastrzeżeniach stron. W ocenie Sądu Biegły działał na podstawie dużej wiedzy i doświadczenia zawodowego. Dowód z opinii biegłych, jak podkreśla się w orzecznictwie, podlega ocenie Sądu przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c., na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00, Lex nr 77046). Biorąc pod uwagę przedstawione kryteria należy stwierdzić, że przeprowadzony dowód z opinii biegłego sądowego jest w pełni przydatny dla ustalenia stanu faktycznego sprawy. Wnioski opinii sformułowane zostały w sposób jasny i precyzyjny, a końcowe stanowisko zostało przekonująco i logicznie uzasadnione. Sąd uznał opinię biegłego za profesjonalną, wyczerpującą, a wobec doświadczenia i wiedzy biegłego nie znalazł podstaw do jej kwestionowania.

Zaznaczyć tu należało, że przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd miał na uwadze treść art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Sąd zważył, co następuje:

Wskazać należy, iż w przedmiotowej sprawie strony łączyła umowa sprzedaży, nie zaś umowa kontraktacji czy dostawy.

Podkreślenia wymaga fakt, iż zgodnie z art. 613 § 1 k.c. przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia.

Istotą umowy kontraktacji jest zobowiązanie producenta rolnego do wytworzenia i dostarczenia kontraktującemu oznaczonej ilości produktów rolnych określonego rodzaju. Przedmiotem kontraktacji są produkty rolne wytworzone w gospodarstwie rolnym producenta. Takie oznaczenie przedmiotu umowy ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze, przedmiotem umowy są produkty rolne rozumiane jako określona ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku, wytworzonych przez producenta, czyli w chwili zawarcia umowy są to rzeczy przyszłe. Po drugie, przedmiotem umowy są produkty wytworzone wyłącznie w gospodarstwie rolnym producenta, co w istotny sposób zawęża przedmiot umowy, a jednocześnie odróżnia umowę kontraktacji od umowy sprzedaży (wyrok SA w Poznaniu z dnia 19 sierpnia 2009 r., I ACa 507/09, LEX nr 756625).

Natomiast z umowy ,,dostawy” z dnia 19 marca 2021 roku przedłożonej przez powoda wynika, iż pozwany zobowiązał się do dostarczenia 60 ton +/- 20% kukurydzy mokrej o określonych parametrach. W niniejszej sprawie kluczowe jest, iż strony w przedmiotowej umowy nie zastrzegły, iż pozwany zobowiązany jest do wytworzenia zamówionego ziarna. Nie było również świadczeń dodatkowych po stronie powódki, co wynika wprost z przesłuchania D. D. (k.108). Trzeba zaś przypomnieć, że wszelkie zmiany umowy między stronami wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności, a bezspornie umowa nie była zmieniana na piśmie.

Wobec tego pozwany miał prawo zrealizować przedmiot umowy zarówno towarem pochodzącym z własnej produkcji, jak i towarem pochodzącym od osób trzecich. Przy czym znaczenia dla niniejszej sprawy nie ma argument podawany przez pozwanego, iż jako rolnik nie posiadający działalności gospodarczej nie miał możliwości zakupienia ziarna od podmiotu trzeciego w celu odsprzedaży. W ocenie Sądu pozwany miał możliwość zawarcia umowy współpracy z podmiotem trzecim, który w zamian za pozwanego, za odpowiednią zapłatę dostarczy powodowi brakującą ilość ziarna. Żaden przepis prawa nie zakazuje tego. Nie zostało udowodnione (nie podano nawet twierdzeń), iż kwestie podatkowe czy związane z ,,przepisaniem” gospodarstwa rolnego przez J. O. na syna (pozwanego) uniemożliwiały taki zakup. Z kolei ewentualność zapłacenia podatku w przypadku odsprzedaży zakupionej przez pozwanego na wolnym rynku kukurydzy nie daje podstaw do uznania, że nie mógł zawrzeć umów sprzedaży (jako kupujący) z innymi podmiotami, a następnie przenieść własność tej kukurydzy na powódkę i tym samym wykonać mowę.

Umowa z dnia 19 marca 2021 roku to nie umowa dostawy, która została zdefiniowana w art. 605 kc. W myśl tego przepisu przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny. W sprawie kukurydzę odebrała powódka swoim transportem, co wynika choćby z zeznań J. O. (k.93). Ojciec pozwanego nawet nie twierdził, że jest to umowa dostawy (k.92v) mylnie twierdząc, że była to umowa kontraktacji. Co ważne nie znał on różnicy między umową dostawy, kontraktacji i sprzedaży (k.93).

W związku z powyższym należało przyjąć, iż pozwanego oraz powoda łączyła umowa sprzedaży. Potwierdza to przesłuchanie J. D. (k.90).

Zgodnie z art. 535 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Podstawowym przedmiotem sprzedaży jako stosunku prawnego jest przeniesienie przez sprzedawcę na kupującego własności rzeczy – nieruchomości i rzeczy ruchomych. Obok przeniesienia własności rzeczy, podstawowym obowiązkiem sprzedawcy jest obowiązek jej wydania, co oznacza przeniesienie posiadania rzeczy.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, iż pozwany dostarczył powodowi 20,92 ton ziarna, a więc nie wykonał umowy w całości.

Umowa zasiewu i nawożenia to osobne ustne umowy zawarte między powódką a pozwanym. Wynika to przesłuchania D. D. (k.108), treści samej umowy zatytułowanej jako ,,umowa dostawy” oraz zeznań świadka J. D. (k.90) i A. W. (1) (k.91). Fakt zawarcia tej innej, ustnej umowy wynika również z faktury z 3 sierpnia 2021 roku opisanej jako ,,usługa sprzętem rolniczym” (k.27). Oznacza to niewątpliwie, że nie były to świadczenia dodatkowe w ramach umowy kontraktacji, a były to ustne umowy o usługi rolnicze, płatne dodatkowo przez pozwanego, poza zobowiązaniem wynikającym z umowy ,,dostawy” z dnia 19 marca 2021 roku.

Spór między stronami ogniskował się wokół przyczyn niewykonania umowy przez pozwanego i kwestii wykonania zastępczego, a także ważności umowy.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z zasadami procesu cywilnego, ciężar gromadzenia materiału procesowego spoczywa na stronach (art. 232, art. 3 k.p.c., art. 6 k.c.). Zatem ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Stanisław Dmowski, Stanisław Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga pierwsza, część ogólna, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Wydanie 4 zmienione, s. 46).

Pozwany kwestionował fakt zawarcia przez niego umowy, z której powód wywodził swoje roszczenie. W toku postępowania podniesiony został zarzut, iż pełnomocnik pozwanego nie posiadał umocowania do zawarcia umowy sprzedaży w imieniu pozwanego, gdyż mógł zawierać jedynie umowę kontraktacji. Umowa nie miała charakteru pozornego, wbrew temu co zarzucał pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

W ocenie Sądu argumenty pozwanego nie zasługują na uwzględnienie. Z zeznań świadków R. O. oraz J. O. wynika, iż umowę świadomie zawarto na dostarczenie 60 ton, mimo iż pole przeznaczone pod zasiew nie było wstanie wydać plonu we wskazanym w umowie zakresie. Fakt, iż przeznaczone na zasiew pole nie będzie wstanie wydać plonu wskazanego w umowie potwierdziła również opinia biegłego sporządzona w niniejszej sprawie. Biegły T. K. w swojej opinii wskazał, iż szacunkowa ilość surowca możliwego do pozyskania przez pozwanego w przypadku poprawnego wykonania zasiewu i nawożenia wynosiła 46,74 ton. Pozwany miał możliwość wnikliwie zapoznać się z umową przed jej podpisaniem, gdyż początkowo otrzymał jej projekt. Pozwanego reprezentował ojciec, który co wynika z zeznań J. O. i R. O. oraz przesłuchania pozwanego- ,,zajmował się wszystkim”. To zatem J. O. był faktycznie decydentem, a pozwany ,,robił to, co tata każe” (k.109).

Zgodnie z art. 355 § 1 k.c. dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Podkreślenia wymaga fakt, iż pozwany należycie dbając o swoje interesy winien zawrzeć umowę na dostarczenie takiej ilości ziarna, jaką jest wstanie wyprodukować z areału przeznaczonego pod zasiew. Świadek J. O. w swoich zeznaniach potwierdził, iż na dzień zawarcia umowy dokładnie wiedział, jaki areał będzie przeznaczony pod zasiew i jakie plony z tego areału jest on wstanie uzyskać. Ustalenia ustne, iż umowa zostanie zmodyfikowana odpowiednio do ilości dostarczonego ziarna nie mają znaczenia dla niniejszej sprawy, gdyż zastrzeżenie takie nie zostało zawarte w umowie podpisanej przez stronę pozwaną, a to właśnie umowa na piśmie i jej treść wiąże strony. Strony w umowie zaznaczyły, iż wszelkie jej zmiany wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Co więcej pozwany (reprezentowany przez ojca) dostał projekt umowy przed podpisaniem (k.92v- zeznania J. O.) i miał czas się z tym zapoznać. ,,Włączyła się mu lampka ostrzegawcza”, ale mimo to podpisał tę umowę (k.92v). Ponadto pozwany wykonał ją w części i nie potrafił wyjaśnić dlaczego to zrobił, skoro obecnie twierdzi, że umowa jest nieważna i go nie wiąże. Nie domagał się jednocześnie zwrotu sprzedanego powódce zboża, mimo, że, przyjmując jego teorię, nie było podstaw do przeniesienia własności kukurydzy. Ponadto podczas zeznań J. O. przyznał, że wie, że umowa między stronami to ,,umowa handlowa” (k.93v), ale chciał, żeby była kontraktacyjna. Przypomnieć zaś należy, że nie zna ona różnicy między umowa dostawy, sprzedaży i kontraktacji. Umowa była negocjowana między stronami, choć próby jej modyfikacji przez J. O. nie okazały się skuteczne. Z kolei treść pełnomocnictwa dla J. O. z dnia 27 lutego 2018 roku (k.104) nie prowadzi do wniosku, że był on uprawniony do zawierania wyłącznie umów kontraktacji. Wynika z niego jasno, że był uprawniony m.in. do podpisywania, składania i odbioru dokumentów i umów ,,w tym umów kontraktacji”. Nawet gdyby uznać, że J. O. nie był uprawiony do zawarcia w imieniu syna umowy sprzedaży czy też przekroczył zakres udzielonego mu pełnomocnictwa (czego Sąd nie uznaje), to znalazłby w sprawie zastosowanie art. 103 § 1 kc. W myśl tego przepisu jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Z kolei wyrażenie przez mocodawcę oświadczenia, o jakim mowa w art. 103 k.c. (tzn. o potwierdzeniu lub o odmowie potwierdzenia czynności dokonanej przez pełnomocnika z przekroczeniem udzielonego mu umocowania), może nastąpić w dowolnej formie (art. 60 k.c.), także wówczas, gdy dla ważności samej czynności wymagana była forma szczególna. W okolicznościach sprawy potwierdzeniem zawarcia umowy byłoby zatem sprzedanie części kukurydzy przez pozwanego, czyli wykonanie umowy, którą zawarł w jego imieniu i na jego rzecz jego ojciec (który miałby rzekomo przekroczyć zakres swojego umocowania).

Umowa sprzedaży nie zawierała żadnych nieważnych (abuzywnych), sprzecznych z prawem lub zasadami współżycia społecznego zapisów. Była ona standardową umową zawieraną między dużym podmiotem działającym na rynku rolnym i rolnikiem, który sprzedawał swoje płody rolne.

Nadto, jak już wyżej wskazano dla realizacji umowy nie miało znaczenia pochodzenie towaru. Pozwany nie musiał samodzielnie wyprodukować towarów będących przedmiotem sprzedaży. Mimo powyższego pozwany nie dostarczył powodowi oznaczonego w umowach zboża.

W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Podmioty mogą korzystać ze swobody w umownym kształtowaniu treści zobowiązania w granicach określonych przepisem art. 353 ¹ k.c., który wskazuje trzy źródła tych ograniczeń: przepisy prawne, zasady współżycia społecznego i właściwość (naturę) stosunku. W ocenie Sądu zapisy umowy nie uzasadniają uznania, iż treść umowy jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Nie wykazano również, iż pozwany kwestionował fakt zawarcia umowy w momencie dostarczenia ziarna. W ocenie Sądu w sytuacji, gdyby pozwany kwestionował fakt zawarcia umowy nie dążyłby do jej wykonania, a więc nie zawarłby z powodem umów na wykonanie usług oraz nie dostarczyłby 20 ton ziarna. Podkreślenia wymaga okoliczność, iż z pełnomocnictwa dołączonego do akt sprawy wynika, iż pozwany umocował J. O. do zawierania w jego imieniu umów kontraktacji, a także do podpisywania, składania i odbioru dokumentów, umów – w tym umów kontraktacji, pism, wniosków, deklaracji do odbioru przekazów i przesyłek z różnych tytułów. Wobec tego uznać należy, iż J. O. umocowany był nie tylko do zawierania umów kontraktacji, ale także do podpisywania innych umów, a co za tym również umowy sprzedaży.

W związku z powyższym w ocenie Sądu doszło do skutecznego zawarcia umowy pomiędzy pozwanym a powodem.

Z uwagi na niewywiązanie się przez pozwanego z umowy powód obciążył pozwanego notą obciążeniową na podstawie której na pozwanego został nałożony obowiązek zapłaty odszkodowania z tytułu niewykonania umowy dostawy 39,08 ton ziarna, tj.:

- 5 645,10 złotych z tytułu kary umownej stanowiącej 30% wartości niewykonanej umowy (wartość niewykonanej umowy wynosiła 18 817,02 złotych),

- 8 398,01 złotych tytułem kosztu wykonania umowy zastępczej, tj. zakupu 39,08 ton ziarna, stanowiącej różnicę w cenie nabycia kukurydzy od innego kontrahenta (689,57 złotych), a ceną jaką powód zobowiązany był zapłacić pozwanemu (476,98 złotych).

⚫

Kara umowna

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.)

Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08, LEX nr 457785). Kara umowna może być zastrzeżona w każdej umowie, zarówno tej nazwanej, jak i w umowach nienazwanych, w umowach rezultatu, jak i starannego działania (wyrok SN z 12 grudnia 2007 r., V CSK 333/07, OSNC 2009, nr 2, poz. 30).

Zważyć należy, że z art. 483 § 1 k.c. wynika, że wysokość kary umownej musi być „określona" w treści umowy. Dodatkowo kara ta powinna być w chwili zastrzegania wyrażona kwotowo (wyrok SN z dnia 8 lutego 2007 r., I CSK 420/06, LEX nr 274239). Nie rodzi to jednak konieczności podania konkretnej sumy pieniężnej stanowiącej karę umowną. Strony mogą, więc określić wysokość kary pośrednio, poprzez wskazanie podstaw (kryteriów) jej określenia; karę oznaczyć można, więc poprzez podanie konkretnej kwoty, ale również w jakimś ułamku lub procencie w odniesieniu do wartości świadczenia głównego. Z kolei kara za zwłokę może być ustalona według konkretnej stawki dziennej. Można także, określając wysokość kary, wskazać jednocześnie jej maksymalny poziom (por. J. Jastrzębski, Kara umowna..., s. 186; T. Wiśniewski (w:) Komentarz..., s. 543; W. Popiołek (w:) Kodeks..., s. 77; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania..., s. 343; K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 867).

W przedmiotowej sprawie za wykonanie przedmiotu umowy powód był zobowiązany zapłacić pozwanemu wynagrodzenie w wysokości 450,00 zł netto za każdą dostarczoną tonę ziarna kukurydzy. Strony ustaliły iż w przypadku niedostarczenie przez pozwanego całości lub części towaru pozwany zobowiązany zostanie do zapłaty powodowi kary umownej w wysokości 30% wartości tej ilości towaru, która nie została dostarczona.

Zastrzeżenie kary umownej powoduje modyfikację ogólnych reguł odpowiedzialności w tym sensie, że dla zaistnienia obowiązku zapłaty kary umownej niezbędne jest łączne wystąpienie tylko dwóch przesłanek pozytywnych i niezaistnienie żadnej z przesłanek negatywnych (jednej lub trzech, w zależności od przyjętej koncepcji co do wymogu zaistnienia szkody: brak winy albo brak szkody, brak winy, brak związku przyczynowego). Pierwszą z przesłanek pozytywnych jest istnienie skutecznego postanowienia umownego, z którego wynika obowiązek świadczenia kary umownej, drugą – niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania lub pojedynczego obowiązku, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (zob. P. Drapała (w:) System..., s. 963; wyrok SN z dnia 9 lutego 2005 r., II CK 420/04, LEX nr 301769).

Wierzyciel, dla którego zastrzeżona została kara umowna, nie ma obowiązku wykazywać faktu poniesienia szkody oraz że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dla realizacji przysługującego mu roszczenia o zapłatę kary umownej musi jednak wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (wyrok SN z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649).

W przypadku kary umownej przesłanką uzasadniającą zwolnienie dłużnika z odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jest wykazanie, że przyczyną takiego stanu rzeczy są okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wobec powyższego, dłużnik będzie zwolniony z obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli wykaże, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania uzasadniające naliczanie kary umownej są okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (W. Czachórski, Zobowiązania, 2009, s. 350; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, s. 343; T. Wiśniewski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. I, 2007, s. 626).

W tym miejscu wskazać należy, iż pozwany w toku postępowania podnosił również, iż niewykonanie przez niego zobowiązania w całości wynikało z okoliczności, za które nie ponosił odpowiedzialności. Pozwany wykazywał, iż fakt niedostarczenia zamówionej ilości ziarna wynikał z tego, iż powód wadliwie wykonał na jego rzecz usługę wysiewu oraz nawożenia pola. Pozwany wskazywał, iż siewnik powoda wysiewał ziarno wyłącznie z czterech na sześć dostępnych sekcji siewnika. Nadto pozwany utrzymywał, iż powód zastosował zbyt dużą ilość nawozu, co spowodowało spalenie się ziarna.

Pozwany w celu wykazania powyższego wniósł o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego.

Biegły w swojej opinii wskazał, iż błąd agrotechniczny polegający na niewysianiu nasion kukurydzy uprawianej na ziarno w pierwotnym terminie agrotechnicznym z sekcji siewnika spowodował konieczność ponownego siewu roślin na brakującej części pola tj. 34% areału, co w konsekwencji spowodować mogło obniżenie plonu na przesianej części pola o 7,1% na części 34% łącznego areału .

Biegły nadto stwierdził, iż nie tylko nie doszło do nadmiernego nawożenia, lecz doszło do zastosowania zbyt niskiego poziomu nawożenia mineralnego roślin w stosunku do ich zapotrzebowania. Zaś jak wynika z materiału dowodowego zebranego w sprawie to pozwany odpowiadał za dostarczenia odpowiedniej ilości nawozu.

Biegły jednoznacznie wskazał, iż gdyby powód dokonał złego wysiewu kukurydzy, to przyczynił się do obniżenia plonu kukurydzy na ziarno uprawianej na polu pozwanego o 1,13 tony, co stanowiło 2,4% łącznego potencjalnego plonu. Wobec tego biegły wskazał ewentualne przyczynienie się powoda na poziomie 2,4%. Podkreślić zaś należy, iż pozwany dostarczył powodowi około 33% z ilości ziarna, które miał średnio dostarczyć.

Nie mają znaczenia powyższe ustalenia i okoliczności (obliczenia i ustalenia podane przez biegłego w jego opiniach), z uwagi na treść umowy między stronami. Skoro strony zawarły umowę sprzedaży (a nie kontraktacji) to pozwany był zobowiązany dostarczyć zboże do strony powodowej skądkolwiek. Tym samym przyczynienie się strony powodowej poprzez nieprawidłowe wykonanie umów ustnych na zasiew i nawożenie zboża nie mogła być przyczyną obniżenia kary umownej, która co do zasady została prawidłowo obliczona (metodologia była prawidłowa). Pozwany bowiem mógł i powinien był w przypadku nieobrodzenia opola (bez względu czy choćby częściowo odpowiada za to powódka) kupić brakującą ilość kukurydzy na wolnym rynku.

Jak już wyższej wskazano w przedmiotowej sprawie bezsporne jest, iż pozwany nie dostarczył powodowi całości zamówienia.

W tym miejscu wskazać należy, iż powód domagał się zapłaty kwoty 5 645,10 złotych (39,08 t x 450,00 złotych + 7% VAT = 18 817,02 złotych x 30% = 5 645,10 złotych) tytułem kary umownej za niedostarczenie ziarna kukurydzy.

W sprawie niezasadne było powiększenie obliczonej kwoty o 7% podatku VAT. Skoro pozwany nie sprzedał powódce określonej ilości zboża, ta miała prawo, zgodnie z umową, nałożyć na niego karę umowną, która jest formą odszkodowania w przypadku gdy do sprzedaży określonej ilości zboża nie doszło (pozwany nie wykonał zobowiązania niepieniężnego w części). Jeśli zaś nie doszło do spełnienia części zobowiązania przez pozwanego to trudno upatrywać podstaw do naliczenia podatku VAT. Nie doszło do sprzedaży czy innego świadczenia podczas gdy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, której w sprawie nie było (co pozwalało nałożyć na pozwanego karę umowną). Podsumowując należność z tytułu kary umownej nie podlegała powiększeniu o podatek VAT.

Powód mógł zatem domagać się zapłaty kwoty 5275,80 złotych (39,08 t x 450,00 złotych x 30%) tytułem kary umownej za niedostarczenie ziarna kukurydzy. Przypomnieć należy, że pozwany nie kwestionował konieczności dostarczenia dokładnie 60 ton kukurydzy co wynika ze sprzeciwu od nakazu zapłaty (k.37v, str. 2 pkt 1) i pisma J. O. datowanego na 6 lutego 2022 roku, które sporządził w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty (k.26).

⚫

Zakup zastępczy

Ponadto powód zastrzegł w umowie, że w przypadku zwłoki pozwanej w wydaniu towaru objętego umowami powód uprawniony został do nabycia na koszt pozwanego towaru w ilości niedostarczonej albo do żądania zapłaty różnicy w cenie między ceną ustaloną w mowie a ceną rynkową towaru.

W niniejszej sprawie powód pierwotnie zażądał od pozwanej pokrycia kosztów zakupu zastępczego w kwocie 8 398,01 złotych stanowiącej iloczyn różnicy ceny nabycia kukurydzy od innego kontrahenta, tj. 689,57 złotych od ceny bazowej ustalonej między stronami, tj.476,98 zł oraz ilości ziarna kukurydzy niedostarczonego przez pozwanego, tj. 39,08 t.

Zgodnie z art. 479 k.c. jeżeli przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzyciel może w razie zwłoki dłużnika nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki.

Wierzyciel dochodzący zwrotu wydatków poniesionych w związku z kupnem rzeczy musi wykazać ich wysokość. Dłużnik kwestionujący rozmiar poniesionych przez wierzyciela wydatków na okoliczność opisaną w przepisie musi wykazać, iż były one nadmierne (W. Popiołek (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, s. 71; wyrok SN z dnia 22 września 2011 r., V CSK 420/10, OSNC 2012, nr 5, poz. 61).

Istotę wykonania zastępczego dobrze oddano w wyr. SN z 11.4.2013 r. (II CSK 540/12, Legalis), podkreślając, że wykładnia językowa treści art. 479 k.c. prowadzi do wniosku, że po stwierdzeniu dopuszczenia przez dłużnika do zwłoki w wykonaniu zobowiązania, wierzyciel może skorzystać z jednego z alternatywnie wymienionych uprawnień. Sąd podziela w pełni zapatrywania wysłowione w treści przytoczonego orzeczenia.

Alternatywnie obok przyznanego wierzycielowi prawa do nabycia rzeczy na koszt dłużnika wierzyciel może żądać od dłużnika zapłaty ich wartości. Wartość rzeczy oznacza w tej sytuacji cenę rynkową, jaka jest płacona za rzeczy będące przedmiotem świadczenia, w stosunku do którego wierzyciel realizuje swoje uprawnienie (J. Dąbrowa (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 817).

Założeniem (funkcją) tego uregulowania, zwanego w doktrynie wykonaniem zastępczym, jest wykonanie przez wierzyciela zobowiązania dłużnika dla realizacji celu stosunku zobowiązaniowego, skoro rodzaj przedmiotu świadczenia (rzeczy oznaczone co do gatunku) nie wymaga współdziałania dłużnika. Oznacza to, jak wskazuje SN, że spełnione powinno być także świadczenie wierzyciela, jeśli zobowiązanie dłużnika wynikało z umowy wzajemnej. Nie jest to jednak spełnienie świadczenia w ścisłym znaczeniu, przewidzianym stosunkiem zobowiązaniowym, a jedynie jego surogat, dlatego nie pozbawia wierzyciela dochodzenia naprawienia szkody spowodowanej zwłoką. Skorzystanie z wykonania zastępczego ukształtowanego jako uprawnienie wierzyciela, a nie jego obowiązek, wyłącza roszczenie o wykonanie pierwotnego zobowiązania, a wybór pierwszego uprawnienia wyłącza użycie jednocześnie drugiej jego postaci. Sąd podkreślił, że wybór jednego z konkretnie określonych uprawnień należy do wierzyciela, a brak ograniczeń lub wskazań, które mogłyby ukierunkować go na jedno z nich oznacza, że może użyć tego, które najpełniej uwzględnia jego interes i będzie adekwatne do charakteru stosunku zobowiązaniowego. Przyznane przepisem upoważnienie do nabycia rzeczy jest dokonywane bez zgody dłużnika, na jego koszt, a nawet na jego niebezpieczeństwo. Jeśli związane jest z umową wzajemną, nie przekształca ono tej umowy w jednostronnie zobowiązującą, nakładającą na dłużnika obowiązek zapłaty wartości rzeczy w miejsce ich wydania bez żadnego ekwiwalentu. Wobec tego po nabyciu rzeczy przez wierzyciela obowiązek dłużnika dotyczy zapłaty kosztów nabycia pomniejszonych o cenę, do której uregulowania zobowiązany był wierzyciel. Jak wskazano w wyr. SN z 16.5.2013 r. (IV CSK 717/12, Legalis), różnica między dwoma przewidzianymi w art. 479 kc sposobami wykonania zastępczego polega na tym, że w przypadku wyboru pierwszego sposobu wierzyciel najpierw nabywa określone rzeczy będące przedmiotem świadczenia i dopiero z tą chwilą nabywa roszczenie wobec dłużnika o zwrot wydatków poniesionych na ich nabycie, natomiast w drugim przypadku wierzyciel może od początku żądać od dłużnika zapłaty wartości tych rzeczy, niezależnie od tego, czy ma zamiar środki te przeznaczyć na nabycie przedmiotu świadczenia i czy faktycznie tak uczyni (por. wyr. SA w Gdańsku z 28.9.2012 r., I ACa 298/12, Legalis).

Jednakże w ocenie Sądu zakupy kukurydzy dokonane przez powoda w październiku 2021 roku nie miały charakteru wykonawstwa zastępczego.

Z treści art. 479 kc wynika wprost, że zakupu zastępczego wolno dokonać dopiero w razie zaistnienia po stronie dłużnika zawinionego opóźnienia w wykonaniu zobowiązania (tj. zwłoki - art. 476 k.c.). Skoro zatem pozwany miał wykonać umowę do dnia 30 grudnia 2021 roku, zaś o fakcie, iż nie jest wstanie wykonać całości zobowiązania poinformował powoda w listopadzie 2021 roku, tj. po odstawieniu powodowi 20,92 t. ziarna kukurydzy, to powodowi nie przysługiwało prawo do dokonania zakupów zastępczych w październiku 2021 roku, pozwany nie pozostawał bowiem w tym czasie w zwłoce. Na rozprawie w dniu 8 września 2023 roku (k.89v) pełnomocnik podał, że powódka zawarła umowy na wykonanie zastępcze z trzema podmiotami: M. M., A. W. (2) i P. S. (faktury na k. 19, 20 i k23), z tym, że zaliczono jako wykonanie zastępcze jedynie część dostarczonej kukurydzy- ilość zakupu zastępczego wynika z wydruku na k. 18 zatytułowanego ,,kontrakt kukurydzy” z kolumny ,,zakup zastępczy ilość”. Z faktury VAT numer (...), która opiewa na wagę 43,9 tony (k.23) zaliczono, według wydruku na k. 18 zatytułowanego ,,kontrakt kukurydzy” z kolumny ,,zakup zastępczy ilość”- nie podaną wyżej wagę, a 1,58 tony. Z faktury VAT numer (...), która opiewa na wagę 13,8 tony (k.19) zaliczono, według wydruku na k. 18 zatytułowanego ,,kontrakt kukurydzy” z kolumny ,,zakup zastępczy ilość”- podaną wyżej wagę, tj. 13,8 tony, a z faktury VAT numer (...), która opiewa na wagę 73,6 tony (k.20) zaliczono, według wydruku na k. 18 zatytułowanego ,,kontrakt kukurydzy” z kolumny ,,zakup zastępczy ilość”- nie podaną wyżej wagę, a 23,82 tony. Nie budzi zatem żadnych wątpliwości, że ,,zakupy zastępcze” zostały wykonane wskutek sprzedaży zawartych 29 października 2021 roku podczas gdy pozwany miał możliwość wykonania umowy do 31 grudnia 2021 roku (pkt 3.5 umowy- k. 11v). Nie są to zatem zakupy zastępcze z art. 479 kc.

Zaznaczyć przy tym trzeba, że w treści pkt 4 ust. 2 umowy strony uregulowały kwestię zakupu zastępczego wskazując, że do dokonania takiego zakupu powód będzie uprawniony w przypadku niewykonania umowy w części lub całości. Skoro zatem w dniu dokonywania przez powoda zakupów (29 października 2021 roku) będących przedmiotem niniejszego postępowania pozwany nie popadł w zwłokę w wykonaniu zobowiązania, to powód nie uzyskał prawa do wykonania zastępczego a jego roszczenie należało uznać za bezzasadne.

W ocenie Sądu dokonanie zakupów zastępczych przed terminem zakończenia realizacji kontraktu z pozwanym było niedopuszczalne. Abstrahując bowiem od tego, że stanowisko to pozostaje w rażącej sprzeczności z brzmieniem art. 479 k.c. i treścią umowy łączącej strony, zauważyć trzeba, że przy dokonaniu zakupu przed popadnięciem w zwłokę przez dłużnika, roszczenie powoda nie poddaje się jakiejkolwiek weryfikacji. W sytuacji bowiem, kiedy powód prowadzi duże przedsiębiorstwo i zawiera każdego roku kilkaset umów dotyczących zakupu i sprzedaży płodów rolnych, brak byłoby możliwości powiązania konkretnego zakupu zastępczego z niewykonaniem konkretnych umów przez dostawców. Okoliczność ta powodowałaby pełną dowolność w kształtowaniu obowiązków i zakresu roszczeń kierowanych do poszczególnych nierzetelnych kontrahentów. Uwaga ta nie ma charakteru teoretycznego. W niniejszej sprawie powód również w sposób dowolny przyporządkował dokonane zakupy do roszczeń względem pozwanego. Skoro bowiem w piśmie z dnia 8 listopada 2021 r. (k. 13 akt) powód powoływał się na prawo do dokonania zakupu zastępczego, to oczywistym jest, że w dniu dokonywania omawianych zakupów tj. w dniu 29.10.2021 r. nie miał świadomości, że zakupiona kukurydza ma uzupełnić braki związane z niewywiązaniem się z umów przez pozwanego. Dopiero zatem na etapie sporządzania noty obciążeniowej w dniu 26 stycznia 2022 r. (k. 15 akt) powód przyjął, że dokonane w październiku 2021 roku zakupy miały charakter zastępczych. W takiej sytuacji w braku bezpośredniego powiązania pomiędzy zwłoką pozwanego a dokonanym przez powoda zakupem kukurydzy nie da się wykluczyć, że powód przypisał pozwanemu zakupy, których dokonał po najwyższej cenie, Celem ustalenia swych roszczeń w maksymalnej możliwej wysokości. Nie sposób zatem zweryfikować zasadności roszczeń powoda (tak też Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w sprawie VIII Ga 170/22; wyrok z dnia 12 sierpnia 2022 roku).

Wobec powyższego Sąd uznał, iż powodowi nienależne jest roszczenie w zakresie kwoty 8 308,01 złotych tytułem wykonawstwa zastępczego na podstawie art. 479 kc w zw. z pkt 4.2 umowy a contrario.

W związku z powyższym Sąd w pkt I wyroku na podstawie art. 535 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5275,80 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 lutego 2022 roku. O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c. Wezwanie do zapłaty z dnia 26 stycznia 2022 roku (k.15) zostało dostarczone pozwanemu w dniu 28 stycznia 2022 roku co wynika z odpowiedzi na wezwanie podpisane przez J. O. z dnia 6 lutego 2022 roku (k.26). Termin 7 dni upływał zatem z dniem 4 lutego 2022 roku, a zatem powódka miała prawo się ich domagać od 7 lutego 2022 roku.

W punkcie II wyroku Sąd na podstawie art. 6 k.c. a contrario oddalił roszczenie powoda w zakresie niezasadnie naliczonej kary umownej w zakresie podatku VAT oraz co do kwoty 8 308,01 złotych tytułem wykonawstwa zastępczego.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. dokonując stosunkowego rozdzielenia kosztów i nakładając na strony obowiązek zwrotu kosztów postępowania. Mając na uwadze wartość przedmiotu sporu, a zasądzoną kwotę powód wygrał sprawę w 38%, zaś przegrał w 62%.

Koszty, jakie poniosła powódka to kwota 4 367,00 zł. Na powyższą kwotę składa się kwota 750,00 zł tytułem opłaty od pozwu, kwota 3 600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w oparciu o § 2 punkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz.1814 ze zm.) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Pozwany zaś poniósł koszty w wysokości 5600 zł. Na powyższą kwotę składa się kwota 3 600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w oparciu o § 2 punkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz.1814 ze zm.), oraz kwota 2000 zł tytułem pobranej i wykorzystanej zaliczki na poczet przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego (brak przedłożenia na dzień zamknięcia rozprawy dowodu uiszczenia kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa).

Mając na uwadze, iż powód wygrał sprawę w 38 % koszty mu należne wynoszą 1659,46 zł, zaś należne koszty pozwanego wynoszą 3472 zł (62% z 5600 zł). Odejmując koszty procesu powoda od kosztów procesu pozwanego otrzymano kwotę 1812,54 zł, którą to kwotę Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego w punkcie III wyroku.

Nadto zgodnie z art. 98 § 1 ¹ kpc od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. W związku z powyższym Sąd zasądził od kwoty wyżej podanej odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Zgodnie z art. 113 ust. 1 u.k.s.c., kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Z kolei w myśl art. 83 ust. 2 u.k.s.c. w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach stosując odpowiednio przepisy art. 113 u.k.s.c

Do kosztów sądowych (opłat i wydatków) zalicza się m.in. zwrot kosztów biegłego za sporządzenie opinii. Strona pozwana uiściła kwotę 2000 zł na poczet opinii biegłego, ale koszt opinii biegłego wyniósł łącznie 2009,68 zł (k.155 i 217), dlatego różnicę, czyli kwotę 9,68 zł należało pobrać od stron.

Mając powyższe na względzie zasądzono od powódki kwotę 6 zł, a od pozwanego kwotę 3,68 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, na podstawie powołanych wyżej przepisów. Powódka wygrała sprawę w 38%, a pozwany w 62% dlatego należało zasądzić od powódki 62% z kwoty 9,68 zł, a 38% z kwoty 9,68 zł należało zasądzić od strony pozwanej przy zastosowaniu zasady stosunkowego rozdzielnia kosztów (pkt IV i V wyroku).

Sędzia Tadeusz Górka