Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2022 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Rejonowego Anna Samosiuk
Protokolant:	Sekretarz sądowy Zuzanna Niedbalska

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2022 r. w Bydgoszczy na rozprawie

sprawy z powództwa W. B.

przeciwko D. S.

o zachowek

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 42.000 zł (czterdzieści dwa tysiące złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 lipca 2021 r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.518 zł (trzy tysiące pięćset osiemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

4.  nadaje wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

Sędzia Sądu Rejonowego Anna Samosiuk

Sygn. akt: XIV C 983/21

UZASADNIENIE

Powódka W. B. domagała się zasądzenia od pozwanej D. S. kwoty 67.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zachowku po zmarłym F. S. oraz kosztów procesu, wraz z kosztami zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwana nabyła spadek po zmarłym F. S. na podstawie testamentu w całości. Wyjaśniła, że do pierwszej grupy spadkobierców ustawowych po zmarłym należały strony procesu jako jego dzieci oraz małżonka E. S.. Podniosła, że w skład masy spadkowej po F. S. wchodziła nieruchomość lokalowa przy ul. (...) w B. o wartości 300.000 zł, nieruchomość lokalowa położona przy ul. (...) w B. o wartości 375.000 zł, garaż o wartości 29.000 zł oraz środki zgromadzone na rachunku bankowym w kwocie 100.000 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa ponad kwotę 42.000 zł oraz o obciążenie powódki kosztami procesu na podstawie art. 101 k.p.c. ewentualnie o nieobciążanie pozwanej kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. wskazując, że pozwana nie dała powódce podstaw do wniesienia powództwa. Pozwana przyznała, że w skład masy spadkowej po śp. F. S. wchodził: lokal mieszkalny położony w B. przy ulicy (...) o wartości 375.000 zł, garaż o wartości 29.000 zł oraz środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym w kwocie 100.000 zł. Pozwana zaprzeczyła, aby zmarły darował jej lokal położony w B. przy ul. (...) w B.. Podniosła, że lokal ten został jej przydzielony przez F. Spółdzielnię Mieszkaniową a następnie doszło do przekształcenia spółdzielczego prawa do lokalu w własnościowe prawo do lokalu. Pozwana zaprzeczyła również, aby strona powodowa podejmowała próby pozasądowego rozwiązania sporu. Przyznała, że strony prowadziły rozmowy dotyczące wysokości należnego powódce zachowku, jednak powódka przed ich zakończeniem skierowała do pozwanej wezwanie do zapłaty kwoty 80.000 zł, która w ocenie pozwanej była znacznie wygórowana.

W piśmie z dnia 24 września 2021 r. powódka podniosła, że czynność prawna polegająca na przydziale pozwanej lokalu mieszkalnego w B. przy ul. (...) była czynnością pozorną. Powódka wyjaśniła, że czynność ta miała być dokonana na rzecz zmarłego F. S., jednak ze względu na to, że był on w posiadaniu innej nieruchomości, z uwagi na istniejące wówczas ograniczenia, nie mógł on otrzymać przydziału tego lokalu. Nie chcąc jednak utracić szansy na jego przydział, zmarły postanowił „podstawić” w swoje miejsce pozwaną. W rzeczywistości w lokalu tym fatycznie zamieszkiwał spadkodawca. Wskazując na powyższe powódka podniosła, że czynność na mocy której pozwana stała się właścicielem nieruchomości przy ul. (...) była nieważna, co w konsekwencji prowadziłoby do uznania, że sporny lokal wliczałby się w skład masy spadkowej.

W piśmie z dnia 8 października 2021 r. pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko i wskazała, że do połowy maja 2021 r. nie miała żadnej wiedzy na temat ilości środków pieniężnych zgormadzonych przez spadkodawcę.

S ąd ustalił, co następuje:

F. S. zmarł w dniu 15 października 2013 r. Z ustawy po zmarłym dziedziczyłaby jego żona E. S. oraz jego córki - powódka W. B. oraz pozwana D. S.. Spadkodawca pozostawił po sobie testament, w którym do całości spadku powołał swoją córkę D. S., co zostało potwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 5 lutego 2021 r. wydanym w sprawie II Ns 1237/20. Spadkodawca nie wydziedziczył powódki.

O. ści bezsporne

Spadkodawca pozostawił po sobie udział w wysokości ½ w lokalu mieszkalnym nr (...) położony w B. przy ul. (...), stanowiącym odrębną własność, o wartości 375.000 zł, udział w wysokości ½ w garażu oznaczonym nr (...) przynależnym do wyżej opisanego lokalu o wartości 29.000 zł oraz udział w wysokości ½ w środkach pieniężnych w kwocie 100.000 zł.

O. ści bezsporne,

Dnia 6 marca 1989 r. pozwana uzyskała przydział lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...), należącego do zasobu F. Spółdzielni Mieszkaniowej w B., na warunkach lokatorskiego prawa do lokalu, które to prawo zostało następnie przekształcone w spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu.

Dowody: przydzia ł lokalu mieszkalnego k. 46, decyzja o przekształceniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu k. 47.

Przed wytoczeniem powództwa strony prowadziły rozmowy w kwestii wysokości należnego powódce zachowku po zmarłym ojcu. Z uwagi na fakt, iż nie doszły do porozumienia, pismem z dnia 12 maja 2021 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty z tego tytułu kwoty 80.000 zł. Pozwana uzyskała informacje na temat ilości środków zgormadzonych przez rodziców na rachunku bankowym w połowie maja 2021 r.

O. ści bezsporne,

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie twierdzeń stron, w takim zakresie, w jakim okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy nie były pomiędzy stronami sporne oraz na podstawie wyżej wymienionych dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana przez powódkę.

Sąd oddalił wniosek powódki o zobowiązanie pozwanej do przedstawienia dokumentów w postaci wykazu rachunków bankowych spadkodawcy oraz salda rachunków bankowych będących z posiadaniu spadkodawcy albowiem brak było podstawy prawnej do tego, aby pozwaną, jako stronę procesu, zobowiązać do przedstawienia takiego wykazu oraz salda pod rygorem negatywnych skutków procesowych a ponadto, pomiędzy stronami nie było sporu co do tego, że w chwili śmierci spadkodawca posiadał środki pieniężne w kwocie 100.000 zł.

Sąd oddalił również wniosek powódki o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny szacowania wartości nieruchomości na okoliczność wartości lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w B. a także wniosek o wystąpienie do F. Spółdzielni Mieszkaniowej o wydanie dokumentacji związanej z przydziałem tego lokalu mieszkalnego oraz wniosek o przesłuchanie świadka E. S. albowiem okoliczności, które za pomocą tych środków dowodowych chciała wykazać powódka, pozostawały bez znaczenia dla oceny zasadności powództwa, co zostanie szerzej omówione w dalszej części uzasadnienia.

Podstawę roszczeń strony powodowej stanowił art. 991 § 1 k.c., zgodnie z którym zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Wedle § 2 tego przepisu, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Przy ustalaniu wysokości tego udziału spadkowego uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz tych, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia lub zostali wydziedziczeni (art. 992 k.c.).

W myśl art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

W niniejszej sprawie krąg osób, które dziedziczyłyby po F. S. z ustawy i w jakiej części dziedziczyłaby każda z tych osób, nie był sporny. Nie było też kwestionowane, że zmarły do całości spadku powołał pozwaną, która dotychczas nie zapłaciła powódce żadnej kwoty tytułem zachowku. Niesporne było też to, że dniu śmierci spadkodawca był właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...), stanowiącego odrębną własność, o wartości 375.000 zł, i przynależnego do tego lokalu garażu oznaczonego nr (...) o wartości 29.000 zł oraz a także, to, że posiadał środki pieniężne w kwocie 100.000 zł. Majątek ten wchodził w skład majątku wspólnego spadkodawcy oraz jego żony, w związku z czym w skład spadku wszedł udział w wysokości ½ w tym majątku.

W ocenie Sądu przytoczone przez powódkę okoliczności nie dawały podstaw do uznania, że przy wyliczeniu wysokości należnego jej zachowku uwzględnić należy również spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) położonego w B. przy ulicy (...). Przede wszystkim przytoczone przez stronę powodową okoliczności, nawet gdyby uznać je za prawdziwe, nie przemawiają za uznaniem, że czynność prawna na mocy której pozwana uzyskała spółdzielcze lokatorskie prawo do tego lokalu mieszkalnego, przekształcone następnie w spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu, była nieważna z powodu jej pozorności. Jak stanowi art. 83 § 1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. W ocenie Sądu nawet gdyby przyjąć, że przydział lokalu mieszkalnego został dokonany na rzecz pozwanej dlatego, że spadkodawca, jako właściciel innej nieruchomości, nie mógł z uwagi na istniejące ograniczenia, uzyskać przydziału tego lokalu dla siebie, nie sposób uznać, że oświadczenia woli zarówno pozwanej jak i przedstawiciela spółdzielni miały charakter pozorny. Świadczyć to może jedynie o tym, że ojciec stron, nie mogąc uzyskać przydziału lokalu dla siebie uznał, że może go uzyskać jedna z jego córek. Motywacja ojca powódek oraz przytoczone przez powódkę okoliczności dokonania przydziału tego lokalu pozwanej nie świadczą o braku woli pozwanej oraz przedstawiciela spółdzielni wywołania skutków prawnych w postaci ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego a następnie przekształcenia go w prawo spółdzielcze własnościowe. Okoliczności te nie wskazują również na to, aby pod pozorem przyznania tego lokalu pozwanej wolą spółdzielni było przyznanie tego lokalu spadkodawcy a następnie, aby pod pozorem ustanowienia i przyznania pozwanej spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu pozwanej wolą spółdzielni było przyznanie tego prawa spadkodawcy. Żadna z okoliczności wskazanych przez powódkę nie wskazuje na to, aby pomiędzy spadkodawcą a spółdzielnią istniało jakiekolwiek porozumienie w tej kwestii. Mając powyższe na względzie Sąd doszedł do przekonania, że spadkodawcy nigdy nie przysługiwało ani spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu nr (...) położonego w B. przy ul. (...) ani też spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu. W konsekwencji należało uznać, że brak podstaw do tego, aby wartość tego prawa uwzględnić przy wyliczaniu wysokości należnego powódce zachowku.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że łączna wartość masy spadkowej będącej podstawą wyliczenia zachowku wynosiła 252.000 zł ((375.000 zł + 29.000 zł + 100.000 zł.) : 2 = 252.0000)). Skoro pozwana dziedziczyłaby w 1/3 to należny jej zachowek wynosił 1/6. Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że powódka miała prawo domagać się od pozwanej tytułem zachowku kwoty 42.000 zł (252.000 : 6 = 42.000 zł.) o czym orzeczono w pkt 1 wyroku oddalając powództwo w pozostałym zakresie w pkt 2 wyroku.

Od należnej kwoty sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu od dnia wytoczenia powództwa. Pomiędzy stronami nie było sporu co do tego, że pozwana przed wystąpieniem na drogę procesu została wezwana do zapłaty a zatem pozostawała w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt 3 wyroku na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby na podstawie art. 101 k.p.c. obciążyć w całości kosztami procesu powódkę ani co tego, aby na podstawie art. 102 odstąpić od obciążania kosztami pozwanej. Pozwana podnosiła, że nie dała powódce powodu do wytoczenia powództwa i uznała je w części, a jakiej powództwo było uzasadnione, przy pierwszej czynności procesowej. Należy jednak zauważyć, że przed procesem strony prowadziły rozmowy w kwestii wysokości należnego powódce zachowku. Ponadto pozwana została wezwana do zapłaty zachowku pismem z dnia 12 maja 2021 r. Z dokumentów zgromadzonych w toku procesu wynika, że operat szacunkowy dotyczący lokalu przy ulicy (...) został sporządzony w kwietniu 2021 r. W toku procesu pozwana przyznała, że wiedzę na temat ilości środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku uzyskała w połowie maja 2021 r. Powództwo zostało wytoczone dnia 15 lipca 2021 r. Należało zatem uznać, że przed wszczęciem procesu pozwana miała podstawy do tego, aby ustalić wysokość należnego powódce zachowku i winna, po otrzymaniu wezwania do zapłaty, uiścić jego bezsporną część. Pozwana nie wyjaśniła, z jakich przyczyn dotychczas tego nie uczyniła. W konsekwencji należało uznać, że w zakresie kwoty 42.000 zł pozwana dała powódce powód do wystąpienia na drogę procesu, albowiem pomimo wezwania nie spełniła należnego świadczenia. Z tego też względu nie było również podstaw do tego, aby odstąpić od obciążania pozwanej kosztami procesu. W ocenie Sądu na gruncie niniejszej sprawy nie zaistniały żadne szczególne okoliczności, które uzasadniały odejście od wyrażonej w at. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik procesu.

Koszty powódki to: opłata od pozwu w kwocie 3350 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 5400 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Koszty pozwanej to opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 5400 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Łącznie koszty procesu wyniosły 14184 zł. Powódka wygrała proces w 63 %. Pozwana winna zatem ponieść w 63 % koszty procesu czyli w kwocie 8935 zł. Poniosła je dotychczas jedynie w kwocie 5417 zł. Winna zatem zwrócić powódce 3518 zł (14.184 zł * 63 % = 8935 zł; 8953 zł – 5417 zł = 3518 zł), o czym orzeczono w pkt 3 wyroku.

W punkcie 4 wyroku, na podstawie art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c., nadano wyrokowi w pkt 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

SSR Anna Samosiuk