Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2024 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Sądu Rejonowego Aleksandra Smólska-Kreft

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2024 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w B.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17.078,59 zł (siedemnaście tysięcy siedemdziesiąt osiem złotych 59/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4617,00 zł (cztery tysiące sześćset siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSR Aleksandra Smólska-Kreft

Sygn. akt: XIV C 1109/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 grudnia 2023r. powód S. S. domagał się od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w B. zapłaty kwoty 17 078,59 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu podał, że w dniu 23 września 2019r. zawarł z pozwanym bankiem umowę kredytu konsumenckiego nr (...)- (...). Całkowita kwota kredytu wyniosła 49 864,00zł, zaś kwota udzielonego kredytu, która uwzględniała kredytowane koszty – 53 907,03zł. Na dzień zawarcia umowy całkowita kwota do zapłaty wyniosła 68 196,45zł. Powód zarzucił, że Bank naruszył w umowie przepisy, skutkujące sankcją kredytu darmowego poprzez: 1) błędne wskazanie rzeczywistej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniem do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy, 2) nieokreślenie w umowie warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w szczególności zastrzeżenie przez kredytodawcę na swoją rzecz możliwości jednostronnej i niejasnej zmiany oprocentowania, opłat i prowizji, 3) niewskazanie prawa konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz informacji o prawie do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem, sposobie jej ustalenia oraz wysokości. Na wartość przedmiotu sporu składają się zapłacone przez powoda koszty: prowizja wyliczona proporcjonalnie w stosunku do spłaconego kapitału (3 113,13zł) oraz spłacone odsetki za okres od dnia zawarcia umowy do 21 września 2023r. (13 965,46zł)

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym referendarz sądowy w sprawie I Nc 5400/23 orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu. Pozwany podniósł zarzut wygaśnięcia uprawnienia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego z uwagi na upływ czasu do złożenia oświadczenia. Ponadto sprzeciwił się stanowisku powoda, by postanowienia umowy naruszały art. 30 u.k.k., a tym samym uprawniały powoda do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Zdaniem pozwanego, kredytobiorca podjął indywidualną decyzję z jakich środków zostaną uiszczone kwoty na pokrycie kosztów prowizji. Dodatkowo, Bank nie wprowadził w błąd powoda, co do wysokości całkowitej kwoty kredytu. W ocenie pozwanego wartość rzeczywistej stopy oprocentowania ( (...)) została wskazana w umowie w sposób prawidłowy, zaś powód przed zawarciem umowy uzyskał wszelkie informacje dotyczące kredytu, w tym dotyczące warunków determinujących zmianę kosztów kredytu.

W toku procesu stanowiska stron nie uległy zmianie.

S ąd ustalił, co następuje:

W dniu 23 września 2019r. strony zawarły umowę kredytu konsumenckiego nr (...)- (...) na kwotę 53 907,03zł. Umowa została zawarta na okres 57 miesięcy, tj. od dnia 23 września 2019 r. do dnia 15 lipca 2024r. Całkowita kwota kredytu wynosiła 49 864,00zł i nie zawierała w sobie kredytowanych kosztów kredytu. Pozostała część kredytu, tj. kwota 4 043,03zł została przeznaczona na zapłatę prowizji banku. Całkowita kwota do zapłaty na dzień zawarcia umowy wynosiła 68 196,45zł.

Zgodnie z punktem 3 umowy kredyt w wysokości 53 907,03zł miał zostać uruchomiony w dniu zawarcia umowy w formie bezgotówkowej. W tym dniu na rachunek wskazany przez powoda miała zostać przelana kwota 27 964,00zł. Pozostała część kredytu w wysokości 21 900,00zł, po uprzednim potrąceniu z niej kosztu prowizji w wysokości 4 043,00zł, miała zostać wypłacona przez bank w dniu zawarcia umowy w formie gotówkowej. Kredytobiorca upoważnił bank do pobrania prowizji z kwoty udzielonego kredytu w dniu jego uruchomienia.

Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień zawarcia umowy wynosiło 9,90 % w stosunku rocznym. Oprocentowanie kredytu stanowiło sumę stałej w całym okresie kredytowania marży Banku wynoszącej na dzień zawarcia umowy 8,11% z zastrzeżeniem sytuacji, gdy marża ulegała podwyższeniu w przypadkach określonych w umowie i stawki WIBOR 6M z najbliższego dnia roboczego poprzedzającego dzień złożenia wniosku kredytowego tj. z dnia 19 września 2019r. wynoszącej 1,79% w stosunku rocznym.

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania ( (...)) na dzień zawarcia umowy wynosiła 14,24%. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania oraz całkowita kwota do zapłaty przez Kredytobiorcę zostały wyliczone w oparciu o założenia:

- umowa będzie obowiązywać przez czas, na który została zawarta, a kredytobiorca wypełni swoje zobowiązania wynikające z Umowy w terminach w niej określonych

- datą początkową będzie data wypłaty kredytu kredytobiorcy,

- odstępy czasu pomiędzy datami używanymi w obliczeniach wyrażone będą w latach lub ułamkach roku przy czym rok liczy 365 dni, a w przypadku lat przestępnych 366 dni, 52 tygodnie lub dwanaście równych miesięcy. Przyjmuje się, że równy miesiąc ma 30,41666 dni (365/12) bez względu na to, czy przypada w roku przestępnym

- wynik obliczeń podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku, przy czym jeżeli cyfra występująca po wybranym przez obliczającego miejscu po przecinku jest mniejsza niż 5, cyfrę tę pomija się, gdy zaś jest większa albo równa 5, cyfrę poprzedzającą zwiększa się o 1,

- wysokość oprocentowania oraz zasady naliczania odsetek nie ulegną zmianie,

- liczba rat oraz terminy ich płatności nie ulegną zmianie,

- kredytobiorca będzie realizował swoje obowiązku zgodnie z umową

- wpłaty i wypłaty związane z kredytem będą dokonywane w placówkach Banku lub w placówkach pocztowych w oparciu o rachunek techniczny Banku, o którym mowa w części 5 umowy.

Zmiana oprocentowania kredytu dokonywana miała być w przypadku zmiany stawki WIBOR 6M. Pierwsza aktualizacja oprocentowania miała nastąpić w terminie płatności najbliżej raty kapitałowo-odsetkowej lub odsetkowej przypadającej po upływie 6 miesięcy od dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku kredytowego, a kolejne aktualizacje miały następować co 6 miesięcy w terminie zapadalności kolejnych rat. Do aktualizacji przyjęto wartość stawki WIBOR 6M z najbliższego dnia roboczego poprzedzającego dzień aktualizacji. Bank wyliczał odsetki wg nowej stawki oprocentowania od dnia aktualizacji oprocentowania. Aktualna wysokość stawki WIBOR 6M podawana była do wiadomości w komunikacie Banku dostępnym na stronie internetowej lub w lokalach placówek Banku. (część 6 umowy)

Kredytobiorca złożył oświadczenia, że m.in.: został poinformowany przez Bank o ponoszeniu ryzyka związanego ze wzrostem oprocentowania udzielonego Kredytu oraz, że zapoznał się ze skutkami wynikającymi z możliwości wzrostu oprocentowania, które zostały przedstawione w symulacji obrazującej możliwość zwiększenia kosztów obsługi udzielonego kredytu (ust. 1), został poinformowany przez Bank, iż zmiana oprocentowania udzielonego kredytu będzie miała wpływ na koszty obsługi udzielonego kredytu oraz na wysokość rat kredytowych (ust. 2), otrzymał przed zawarciem umowy w czasie umożliwiającym zapoznanie się z tymi informacjami formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, o którym mowa w art. 14 u.k.k. oraz Bank lub pośrednik kredytowy udzielił mu przed zawarciem umowy wszelkich wyjaśnień dotyczących treści informacji przekazanych przed zawarciem umowy oraz postanowień zawartych w Umowie, w sposób umożliwiający podjęcie przed Kredytobiorcę decyzji dotyczącej umowy (ust. 5), zapoznał się oraz otrzymał wyciąg „Taryfy opłat i prowizji bankowych stosowanych przez Bank (...) S.A. dla klientów detalicznych” i akceptuje ich treść (ust. 6), upoważnia Bank do przesyłania przed terminem wymaganej spłaty, bezpłatnej wiadomości o wysokości i terminie płatności wymaganej spłaty na podany we wniosku numer telefonu komórkowego lub adres poczty elektronicznej (ust. 7).

W części 5 umowy przewidziano, że kredytobiorca może dokonać spłaty całości kredytu przed upływem okresu kredytowania. W przypadku spłaty całości Kredytu przed terminem, całkowity koszt kredytu podlega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby kredytobiorca poniósł je przed taką spłatą.

Zgodnie z umową Kredytobiorca miał też prawo dokonania spłaty części kredytu przed upływem okresu kredytowania. Nadpłacone środki bank zaliczał na poczet spłaty zadłużenia w terminach zapadalności rat z zastrzeżeniem, że pomniejszenie całkowitego kosztu kredytu z tytułu wcześniejszej spłaty zostanie rozliczone przez bank w momencie całkowitej spłaty kredytu. Jeśli kredytobiorca wyrazi chęć rozliczenia wcześniejszej częściowej spłaty kredytu w inny sposób niż wskazany powyżej, zobowiązany jest złożenia w Banku dyspozycji dotyczącej sposobu rozliczenia takiej spłaty.

W części 12 umowy zawarto informacje dotyczące opłat i prowizji oraz sposobu ich wyliczenia. W tej części umowy zawarto także postanowienia dotyczące możliwości zmiany opłat i prowizji. W pkt 2 podano, że Bank z zastrzeżeniem ust. 4 dokonuje zmiany wysokości opłat i prowizji związanych z umową w przypadku:

1)  wzrostu lub obniżenia cen towarów i usług o co najmniej 0,5% liczone rok do roku biorąc pod uwagę miesięczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych publikowane przez GUS, analizowane w okresie półrocznym,

2)  wzrostu lub obniżenia wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku ogłoszonego przez GUS, co najmniej 1% liczone rok do roku, analizowane w okresie półrocznym,

3)  zmiany obowiązujących przepisów prawa, mających wpływ na wysokość opłat i prowizji stosowanych przez Bank w związku z realizacją umowy,

4)  zmiany praktyk sektora bankowego lub finansowego wynikającej z rekomendacji i zaleceń organów nadzoru, (...) Banków (...) lub innego uprawnionego organu mającego wpływ na wysokość opłat i prowizji stosowanych przez Bank.

W punkcie wskazano, że Bank dokonuje analizy czynników, o których mowa powyższej w terminie 45 dni od zakończenia każdego półrocza kalendarzowego. Jeżeli w wyniku tej analizy zostanie stwierdzone zaistnienie przesłanek do zmiany opłat i prowizji związanych z umową, Bank dokonuje odpowiednio podwyższenia lub obniżenia obowiązującej opłaty (prowizji), na którą dany czynnik ma bezpośredni lub pośredni wpływ w zakresie adekwatnym do wpływu tych zmian na wysokość dotychczasowych opłat /prowizji za daną usługę.

W punkcie 5 wskazano, że Bank zastrzegł sobie możliwość wprowadzenia nowych opłat i prowizji w Taryfie w przypadku:

1)  zwiększenia w granicach uzgodnionych z Kredytobiorcą zakresu i/lub formy świadczonych usług związanych z umową,

2)  zmiany obowiązujących przepisów prawa nakładających na Bank dodatkowe obowiązki związane z zawarciem lub realizacją umowy,

3)  zmiany praktyk sektora bankowego lub finansowego wynikającej z rekomendacji i zaleceń organów nadzoru (...) Banków (...) lub innego organu, nakładających na Bank dodatkowe obowiązki związane z realizacją umowy.

dow ód: umowa kredytu (k. 17-24)

Powód w dniu 11 lipca 2024r. spłacił w całości kredyt konsumencki nr (...)- (...) wraz z należnymi odsetkami. Odsetki kapitałowe były naliczane od kwoty kredytu (53 907,03zł). Do dnia 11 lipca 2024r. powód zapłacił kwotę 67 846,91zł, która została zarachowana na spłatę kapitału i odsetek. Od dnia zawarcia umowy do dnia 16 października 2023r. powód spłacił:

- kapitał w kwocie 41 592,40zł (1 180,77zł w 2019r., 5 185,74zł w 2020r., 13 503,54zł w 2021r.,11 894,94zł w 2022r. i 9 827,41zł w 2023r.)

- odsetki w kwocie 13 965,46zł (1 212,09zł w 2019r., 4 112,02zł w 2020r., 3 084,83zł w 2021r., 3 505,19zł w 2022r. i 2 051,33zł w 2023r.)

O. ści bezsporne, a nadto dow ód : za świadczenie wystawione przez pozwanego z 19 sierpnia 2024r. (k. 91), zaświadczenie wystawione przez pozwanego (k. 25), historia spłaty (k. 26 – 30),

Pismem z dnia 02 listopada 2023r. powód, za pośrednictwem swojego pełnomocnika, złożył pozwanemu oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego i wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 17 078,59zł w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania. Równocześnie powód złożył też pozwanemu reklamację. Pozwany bank nie spełnił żądań powoda.

dow ód: pismo z dnia 02 listopada 2023r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru – k. (31-34), pełnomocnictwo (k. 14-15)

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez stronę powodową. Sąd uznał za wiarygodne dokumenty zgromadzone w sprawie, albowiem ich autentyczność, prawdziwość i moc dowodowa nie wzbudziły wątpliwości Sądu. Wiarygodność tych dokumentów nie była także podważana przez stronę pozwaną. Nie budziły one żadnych wątpliwości co do swojej zgodności z przedstawionym w nich stanem rzeczy. Korespondowały także z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Spór pomiędzy stronami dotyczył kwestii zasadności oraz wysokości dochodzonego roszczenia. Powód domagał się zasądzenia kwoty 17 078,59zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023r. do dnia zapłaty. Roszczenie oparte zostało na złożonym przez pełnomocnika powoda oświadczeniu o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Żądana kwota obejmowała kwotę prowizji wyliczoną proporcjonalnie do spłaconego kapitału (3 113,13zł) oraz kwotę spłaconych odsetek za okres od zawarcia umowy kredytu do 21 września 2023r. (13 965,46zł).

Pozwany Bank kwestionował roszczenie powoda wskazując, że umowa nie zawierała zapisów, które uprawniałyby powoda do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Zaznaczył, że Bank był uprawniony do oprocentowania części kredytu obejmującej prowizję. Zdaniem Banku upłynął już roczny termin od wykonania umowy, o którym mowa w art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim, liczony od daty wypłaty powodowi kapitału kredytu.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Podstawę prawną powództwa stanowił przepis art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, który stanowi, że w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego. Jej celem jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Należy podkreślić, że co do zasady przepisy sankcjonujące dane postępowanie powinny być możliwie ściśle interpretowane nie pozwalając na pojawienie się obszarów niepewności prawnej. Art. 45 u.k.k. jest bowiem przepisem o charakterze sankcyjnym, wysoce restrykcyjnym wobec kredytodawców i dlatego nie może być poddany wykładni rozszerzającej. Przepis ten implementuje art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L 133/66 z dnia 22 maja 2008 r.), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu pozwanego dotyczącego wygaśnięcia uprawnienia hipotetycznie przysługującego powodowi na podstawie art. 45 ust. 5 u.k.k. Zgodnie z treścią tego przepisu uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Ustawodawca nie sprecyzował, co rozumie pod pojęciem „wykonania” umowy, co doprowadziło do powstania w orzecznictwie różnych interpretacji tego terminu.

Pierwsza z koncepcji zakłada, że roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia rozpoczyna swój bieg od dnia wykonania umowy przez kredytodawcę tzn. przekazania kredytobiorcy kwoty kredytu. Zwolennicy tej koncepcji podkreślają, że celem przepisu jest ograniczenie uprawnienia konsumenta, poprzez zastosowanie krótkiego terminu prekluzyjnego, co miałoby na celu ustabilizowanie stosunku prawnego, w taki sposób by kredytodawca nie pozostawała w niepewności co do zakresu swojej wierzytelności.

Drugie stanowisko, które podziela Sąd orzekający w sprawie, zakłada stan, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy o kredyt konsumencki zostały w pełni wykonane. Zatem odnosi się zarówno do wykonania umowy po stronie kredytodawcy (wypłaty kredytu) jak i po stronie kredytobiorcy (spłata ostatniej raty kredytu), przy czym w przypadku wykonania umowy przez kredytobiorcę nie ma znaczenia czy zobowiązanie zostało wykonane dobrowolnie, czy też przymusowo np. w drodze postępowania egzekucyjnego. W ocenie Sądu interpretacja zakładająca liczenie rocznego terminu od dnia wykonania umowy jedynie przez kredytodawcę jest nieuprawniona, ponieważ po pierwsze brak takiego zapisu w ustawie, a po wtóre byłaby niekorzystna dla kredytobiorcy (konsumenta), w szczególności gdy spłata kredytu na mocy umowy zostałaby odroczona w czasie, np. na okres ponad roku. Tymczasem sankcja kredytu darmowego została ustanowiona dla ochrony konsumenta właśnie. Stąd , w ocenie Sądu, o wykonaniu umowy możemy mówić dopiero w chwili, w której obydwie strony zrealizują swoje prawa i wywiążą się z nałożonych obowiązków tzn. kredytodawca przekaże kapitał, zaś kredytobiorca dokona spłaty zobowiązania, zgodnie z postanowieniami umowy lub przymusowo. Chodzi o stan, w którym dojdzie do wygaśnięcia roszczeń obu stron zarówno w zakresie świadczeń głównych jak i ubocznych, w tym wynikających z ustawy. Zrealizowanie wszystkich zobowiązań wynikających z umowy jest jedynym momentem, który obiektywnie pozwala ustalić, że umowa została wykonana (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1 lipca 2019 r. VACa 118/18, Lex 2706625, wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 14 marca 2023 r., II Ca 98/23, Lex nr 3550247, , wyrok Sądu Rejonowego w Bartoszycach z 4 listopada 2021 r. , I C 983/20, Lex 3280686) ). Jest to termin dla kredytobiorcy znany i łatwy do ustalenia. W ocenie Sądu od tej chwili należy liczyć termin do złożenia prawokształtującego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Skoro powód, za pośrednictwem pełnomocnika, w piśmie z 2 listopada 2023 r. (pismo doręczono pozwanemu 10 listopada 2023r.) złożył oświadczenie o sankcji kredytu darmowego należy stwierdzić, że nie uchybił terminowi określonemu w art. 45 ust. 5 u.k.k. W dniu złożenia oświadczenia powód nie dokonał spłaty zadłużenia, tzn. nie doszło z jego strony do wykonania umowy z 23 września 2019 r. Nie można zatem stwierdzić by uprawnienie do złożenia oświadczenia wynikającego z treści art. 45 ust. 1 u.k.k. wygasło. Ponadto należy podkreślić, że strona powodowa wykazała, że S. S. udzielił pełnomocnictwa materialnego adw. M. G. do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 u.k.k. w związku z kredytem nr (...)- (...) z 23 września 2019r. Dokument opatrzony datą 18 października 2023r. został poświadczony za zgodność z oryginałem przez profesjonalnego pełnomocnika. (k. 14)

Sąd uznał, że część zarzutów powoda związanych z rzeczoną umową kredytową zasługiwała na uwzględnienie, a w konsekwencji na uwzględnienie powództwa. Należy podkreślić, że ocena zgodności kwestionowanej w pozwie umowy z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim musi być przeprowadzona z uwzględnieniem wersji ustawy obowiązującej w dniu zawarcia umowy tj. 23 września 2019r., a nie ustawy obecnie obowiązującej. Powód zarzucał, że umowa kredytu gotówkowego „Kredyt pocztowy” nr (...)- (...) narusza przepis art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k.k. poprzez błędne wskazanie całkowitej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniem do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy.

Zgodnie art. 5 ust. 7 u.k.k. całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt. Punktem wyjścia dla wykładni pojęcia „całkowitej kwoty kredytu” jest odwołanie się do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG. W orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 26 kwietnia 2016 roku przypomniano, że „w art. 3 lit. h) dyrektywy pojęcie „całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta” zdefiniowane zostało jako „suma całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta”. Całkowita kwota kredytu w rozumieniu tego artykułu nie obejmuje zatem żadnych kwot, których przeznaczeniem jest wywiązywanie się ze zobowiązań podjętych w ramach odnośnej umowy o kredyt np. kosztów administracyjnych, odsetek, opłat przygotowawczych czy innych typów kosztów, które musi ponieść konsument, a jedynie tę kwotę, która faktycznie zostaje oddana konsumentowi do swobodnej dyspozycji.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 lutego 2017 roku w sprawie VI ACa 560/16 ( LEX nr 2279527), stwierdził, że „na tle art. 5 pkt 7 u.k.k. „całkowita kwota kredytu” oznacza środki faktycznie udostępnione konsumentowi”, a to oznacza, że w konsekwencji „konsument jest zobowiązany do uiszczenia odsetek naliczanych tylko od środków faktycznie udostępnionych konsumentowi, a więc od „całkowitej kwoty kredytu”. Brak więc podstaw do obciążania konsumenta odsetkami od kosztów kredytu, nawet w wypadku udzielenia kredytu w celu sfinansowania tych kosztów”.

W niemniejszej sprawie w umowie wskazano, że kwota udzielonego kredytu wynosi 53 907,03zł jednakże kwota ta nie została w całości pozostawiona do dyspozycji konsumenta. Zgodnie z części 3 umowy (dotyczącą terminu i sposobu wypłaty kredytu) kredyt w kwocie 53 907,03zł zostanie uruchomiony przez Bank w dniu zawarcia umowy w formie bezgotówkowej na wskazany przez kredytobiorcę rachunek, a pozostała część kredytu po uprzednim potrąceniu z niej prowizji w wysokości 4 043,03zł zostanie wypłacona przez Bank w dniu zawarcia umowy w formie bezgotówkowej. Powyższe oznacza, że kwota udzielonego kredytu obejmowała skredytowane koszty (prowizję). O ile zdaniem Sądu dopuszczalne jest by odpowiednia część prowizji była spłacana z każdą z rat kredytu, to naruszeniem przepisów o kredycie konsumenckim było pobranie oprocentowania kapitałowego od kwoty prowizji, która w niniejszej sytuacji została w całości potrącona, a zatem nie została nigdy powodowi udostępniona ( por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r. , I (...) 9/18 L. (...)). (...) w wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C-377 R. i R. ( Lex 2023835) wyjaśnił, że całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnionych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi (art. 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 Dyrektywy (...)). Prowizja jako składnik pozaodsetkowego kosztu kredytu, zgodnie z art. 5 u.k.k. nie mogła stanowić podstawy do naliczenia odsetek nawet jeśli była przez kredytodawcę kredytowana. Także z tej przyczyny, że zgodnie z zapisem pkt 10 art. 5 ustawy o kredycie konsumenckim stopa oprocentowania kredytu jest to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Wyłącznie kwota kapitału wypłacona - rzeczywiście udostępniona kredytobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania. Naliczanie oprocentowania od kwoty nigdy nie udostępnionej kredytodawcy jest sprzeczne z naturą odsetek. W sytuacji, gdy kredytowanie prowizji polega jedynie na operacjach księgowych - kwota ta nigdy nie „wychodzi” poza rachunki prowadzone u kredytodawcy, kredytodawca nigdy się jej faktycznie nie pozbywa, w szczególności nie trafia ona do kredytobiorcy. Skoro cały czas dysponuje nią bank, „pożyczenie” tej kwoty pożyczkobiorcy w dosłownym tego słowa znaczeniu jest iluzoryczne i naliczanie odsetek od prowizji nie znajduje oparcia w przepisach obowiązującego prawa. Natomiast samo kredytowanie prowizji w tym znaczeniu, że konsument nie musi jej wykładać z własnych środków jest jak najbardziej dopuszczalne.

W tym miejscu wskazać należy na jeszcze jedną kwestię. Na całkowity koszt kredytu – koszt, który konsument musi ponieść z związku z umowa o kredyt, zgodnie z ustawą składają się w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże. Są to odrębne składniki całkowitego kosztu kredytu i każdy powinien stanowić pochodną całkowitej kwoty kredytu i od niej być naliczany. Ustawa o kredycie konsumenckim nie przewiduje kosztów naliczanych od innych kosztów kredytu, a tym są odsetki naliczane od prowizji.

Fakt, że pozwany naliczał odsetki od prowizji nie był sporny pomiędzy stronami. To z kolei doprowadziło do błędnego wskazania kwoty całkowitego kosztu kredytu i rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania stanowiącej całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 ust. 12 u.k.k.) Podstawowe równanie służące obliczeniu (...) zmieszczone w ustawie o kredycie konsumenckim za częścią I załącznika I do dyrektywy (...) wyraża w stosunku rocznym po pierwsze całkowitą wartość zaktualizowanych wypłat , a po drugie całkowitą wartość zaktualizowanych spłat i ponoszonych opłat. Kwota wypłat w rozumieniu pkt I załącznika I odpowiada więc całkowitej kwocie kredytu w rozumieniu art. 3 lit. l dyrektywy ( wyrok (...) C-377/14). W przypadku gdy całkowity koszt kredytu został w umowie zawyżony o odsetki naliczone od prowizji, należy stwierdzić, że rzeczywista roczna stopa oprocentowania ( (...)) obliczona jako wartość procentowa tego kosztu do całkowitej kwoty kredytu również musiała zostać podana w umowie błędnie. Jest to czysta konsekwencja tak zdefiniowanego w ustawie (...) i nie wymaga liczenia dokładnych wartości tego błędu wg wzoru stanowiącego załącznik do ustawy, a zaczerpniętego z dyrektywy (...).

Kolejny zarzut podniesiony przez powoda obejmował nieokreślenie przez pozwanego w umowie z 23 września 2019r. warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w szczególności zastrzeżenie przez kredytodawcę na swoją rzecz możliwości jednostronnej niejasnej zmiany oprocentowania, opłat i prowizji, tj. naruszenie art. 30 ust. 10 u.k.k. Zgodnie z treścią tego przepisu umowa o kredyt konsumencki powinna określać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

Sąd dokonał analizy postanowień umowy i stwierdził, że zapisy dotyczące zmiany oprocentowania kredytu zawarte w części 6 są precyzyjne zarówno co do warunków zmiany wysokości oprocentowania jak i tego jak zmiana ta faktycznie wpłynie na jego wysokość.

Co zaś się tyczy części 12 umowy, dotyczącej opłat i prowizji, w części obejmującej możliwości zmiany opłat i prowizji zapisy te są nieprecyzyjne i niejasne. Umożliwiają one jednostronną zmianę oprocentowania, opłat oraz prowizji w oparciu wskazane w umowie kryteria takie jak: zmianę cen towarów i usług o co najmniej 0,5%, zmianę wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, zmiany obowiązujących przepisów prawa, mających wpływ na wysokość opłat i prowizji stosowanych przez Bank w związku z realizacją umowy czy też zmiany praktyk sektora bankowego lub finansowego wynikającej z rekomendacji i zaleceń organów nadzoru, (...) Banków (...) lub innego uprawnionego organu mającego wpływ na wysokość opłat i prowizji stosowanych przez Bank. W ocenie Sądu nie tyle przyczyny zmiany, co sposób ich zastosowania został niedookreślony.

Analizowane przesłanki nie wskazują obiektywnych źródeł pozwalających ustalić, że doszło do zmiany wymienionych w nim parametrów, uzasadniających zmianę opłat i prowizji, ponadto nie określono w nich, jaka jest korelacja pomiędzy zmianą wymienionych w nim parametrów, a zmianą opłat i prowizji – nie precyzują one w ogóle zakresu tej zmiany, skoro w ich świetle nawet zatem minimalny wzrost którejkolwiek z wartości (a w istocie nawet jej spadek) mógłby prowadzić do dowolnego zwiększenia poziomu opłat i prowizji. Zastosowane w umowie słowo „odpowiednio” niczego nie precyzuje, nie oznacza w szczególności, że wzrost opłat będzie wprost odpowiadał wzrostowi wartości czynników go powodujących. W konsekwencji, decyzja zarówno co do istnienia podstaw do zmiany opłat i prowizji, jak i zakresu tej zmiany, pozostawiona została arbitralnej dyspozycji banku, która nie poddaje się ocenie w oparciu o obiektywnie weryfikowalne kryteria. Niezależnie od tego posłużono się pojęciami na tyle ogólnymi i niedookreślonymi (np. zmiany praktyk sektora bankowego lub finansowego), że nie jest możliwe precyzyjne ustalenie ich zakresu znaczeniowego, a nie zostały także zdefiniowane w umowie. Pomimo, iż w umowie przewiedziano prawo kredytobiorcy do wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym w przypadku braku jego akceptacji co do zmiany opłat i prowizji (pkt 9) jednakże w realiach umowy kredytu uprawnienie do wypowiedzenia umowy nie zapewnia konsumentowi wystarczającej ochrony. Zwłaszcza, że w interesie kredytobiorcy, w którym to została przewidziana sankcja kredytu darmowego, jest korzystanie z kredytu, a nie rezygnowanie z niego z przyczyn leżących po stronie banku, gdy jego skredytowane interesy nie zostały zrealizowane. Należało zatem uznać, że określone w umowie warunki, które mogą skutkować zmianą wysokości opłat i prowizji jako niejasne i nieprecyzyjne naruszają art. 30 ust. 10 u.k.k. i również upoważniają powoda do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Kolejnym zarzutem strony powodowej było naruszenie w umowie art. 30 ust. 1 pkt. 16 u.k.k. (podstawa prawna nie została sprecyzowana w pozwie), który stanowi, że umowa powinna określać prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem. Według powoda w treści umowy nie wskazano prawa konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz brak informacji o prawie do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem, sposobie jej ustalenia oraz wysokości. Zarzut ten jest niezrozumiały, zwłaszcza, że ustawa w zacytowanym przepisie wymaga wyłącznie zawarcia informacji o prawie konsumenta do wcześniejszej spłaty kredytu oraz procedurze spłaty kredytu przed terminem (art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k.). O ile pouczenie o prawie do wcześniejszej spłaty kredytu zostało przewidziane w umowie, o tyle brak w niej informacji o procedurze tej wcześniejszej spłaty (część 5 pkt 4 i 5 umowy). Powód tego zarzutu nie podniósł, jednak z ze stanowiska wyrażonego przez (...) w wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C-377/14 (Lex 2023835) wynika, że Sąd ma obowiązek badania z urzędu niedozwolonych zapisów zawartych w umowach z konsumentami. Art. 10 ust. 2 dyrektywy (...) nakłada na sąd krajowy obowiązek zbadania z urzędu poszanowania wymogu informacyjnego przewidzianego w przewidzianym przepisie oraz wyciagnięcia wszystkich wynikających z prawa krajowego konsekwencji naruszenia takiego obowiązku. Co więcej Sąd zauważył, że zarzut odnośnie niewłaściwej informacji w zakosie wcześniejszej spłaty kredytu nie został podniesiony również w oświadczeniu złożonym w piśmie z 02 listopada 2023r. (k. 31-32), a powód powołał się na tę okoliczność dopiero w treści uzasadnienia pozwu. Sąd jednak stoi na stanowisku, że oświadczanie w przedmiocie sankcji kredytu darmowego po pierwsze może zostać złożone także w toku procesu, w tym w pozwie, a po drugie jest skuteczne, gdy zostanie spełniony chociaż jednej z warunków przewidzianych ustawą, a jak wyżej stwierdzono co najmniej dwa inne zapisy ustawy zostały naruszone treścią umowy stron ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1 lipca 2019 r. VACa 118/18, Lex 2706625).

Co do procedury wcześniejszej spłaty nie podano, czy kredytobiorca musi złożyć w tym celu jakiś wniosek/pismo, czy dokonać wpłaty i opisać dokładnie jej tytuł, czy też każda wpłata w wysokości innej niż rata automatycznie będzie zaliczana jako nadpłata ale czego – odsetek czy kapitału, czy skróci ona czas kredytowania czy obniży ratę. Tego wszystkiego w umowie zabrakło, co czyniło zarzut powoda zasadnym. .

Co się tyczy prawa do otrzymania prowizji za wcześniejszą spłatę, to zarzut powoda jest niezrozumiały. W przypadku wcześniejszej spłaty kredytu jedyną korzyścią przysługującą z tego tytułu konsumentowi jest ta, że całkowite koszty kredytu ulegają obniżeniu i kredytobiorca ma prawo do zwrotu kosztów kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Zaś prowizja o której mowa w przepisie art. 50 dotyczy banku, który może sobie ją zastrzec za wcześniejszą spłatę, z tym założeniem, że jej zastrzeżenie jest obwarowane warunkami szczegółowo zapisanymi w ustawie, których treść należy interpretować zwężająco. W umowie stron takiej prowizji nie przewidziano.

Reasumując, Sąd zważył, że doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7, 10 i 16 ustawy o kredycie konsumenckim.

W tej sytuacji zaistniały przesłanki do złożenia przez powoda pozwanemu bankowi skutecznego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, co powód uczynił pismem z dnia 02 listopada 2023r. i pozwem, zarazem trafnie przywołując naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez pozwanego. Powód dodatkowo wezwał pozwanego do zapłaty. Pismo to zostało przez pozwanego odebrane w dniu 10 listopada 2023r. Stanowisko powoda o uprawnieniu do skorzystania przez niego z tej sankcji było uzasadnione w świetle poczynionych wyżej ustaleń i uwag natury prawnej. Dla przyjęcia przewidzianej w tym przepisie sankcji wystarczające jest naruszenie choćby jednego z wymienionych w nim przepisów. Skorzystanie z tej sankcji oznacza, że zobowiązanie przekształca się w kredyt darmowy, a zatem kredytobiorca nadal spłaca kredyt, ale tylko czysty kapitał, bowiem kwota kapitału nie jest postawiona w stan natychmiastowej wymagalności. Odpada jedynie podstawa świadczenia w odniesieniu do odsetek i kosztów, a konsument może potrącić swoje roszczenie o zwrot uiszczonych odsetek i kosztów (bez względu na okres ich naliczania) z roszczeniem kredytodawcy o spłatę kapitału kredytu ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1 lipca 2019 r. VACa 118/18, Lex 2706625). Może też żądać ich zapłaty, jak niniejszym procesie, bowiem kredytobiorca regularnie spłacający zobowiązanie posiada nadpłatę.

Wobec powyższego powód był uprawniony do domagania się zwrotu należności wskazanych wynikających ze skorzystania ze wskazanej wyżej sankcji. Co istotne, dla zastosowania sankcji kredytu darmowego nie ma znaczenia zakres lub istotność naruszenia ani jego wpływ na interesy konsumenta. Przesłanką stosowania omawianej sankcji nie jest również wystąpienie szkody w majątku konsumenta, nie jest ona oparta na konstrukcji odpowiedzialności odszkodowawczej kredytodawcy (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 października 2021 r., w sprawie I ACa 59/21, Lex 3322549).

Wysokość roszczenia nie była kwestionowana przez pozwany bank, który w tym zakresie nie odpowiedział na zapytanie Sądu - być może z tej przyczyny, że na dzień zapytania umowa została już całkowicie wykonana przez powoda.

Żądanie pozwu obejmowało: kwotę 3 113,13zł stanowiącą prowizję uiszczoną przez powoda, wyliczoną proporcjonalnie w stosunku do kapitału spłaconego na dzień wydania zaświadczenia oraz spłacone odsetki od kredytu za okres od dnia zawarcia umowy do 21 września 2023r. w kwocie 13 965,46zł. Sąd uwzględnił powództwo w całości i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17 078,59zł (3 113,13 + 13 965,46) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023r.

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądzając odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023r. tj. po upływie terminu 30 dni określonego w wezwaniu do zapłaty z dnia 02 listopada 2023r r., które zostało odebrane przez pozwanego w dniu 10 listopada 2023r.

O kosztach procesu Sąd postanowił w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., przy uwzględnieniu zasady odpowiedzialności stron za wynik procesu oraz zasady kosztów niezbędnych i celowych, zasądzając od pozwanego na rzecz powodów kwotę 4 617,00zł. Na koszty te złożyła się opłata od pozwu w wysokości 1 000,00zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17,00zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3 600,00 zł zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

SSR Aleksandra Smólska - Kreft

II Ca 1254/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia SO Bogumił Goraj

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2025 roku w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 26 września 2024 r. wydanego w sprawie XIV C 1109/24 upr

I/ zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że

a/ oddala powództwo,

b/ zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617,00 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania,

II/ zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.900,00 zł (tysiąc dziewięćset złotych) postępowania apelacyjnego.

S. B. ł G.

II Ca 1254/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 grudnia 2023 r. powód S. S. domagał się od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w B. zapłaty kwoty 17.078,59 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym referendarz sądowy w sprawie I Nc 5400/23 orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 26 września 2024 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt XIV C 1109/24 upr:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17.078,59 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 23 września 2019 r. strony zawarły umowę kredytu konsumenckiego nr (...)- (...) na kwotę 53.907,03 zł. Umowa została zawarta na okres 57 miesięcy, tj. od dnia 23 września 2019 r. do dnia 15 lipca 2024 r. Całkowita kwota kredytu wynosiła 49.864,00 zł i nie zawierała w sobie kredytowanych kosztów kredytu. Pozostała część kredytu, tj. kwota 4.043,03 zł została przeznaczona na zapłatę prowizji banku. Całkowita kwota do zapłaty na dzień zawarcia umowy wynosiła 68.196,45 zł. Kredyt w wysokości 53.907,03 zł miał zostać uruchomiony w dniu zawarcia umowy w formie bezgotówkowej. W tym dniu na rachunek wskazany przez powoda miała zostać przelana kwota 27.964,00 zł. Pozostała część kredytu w wysokości 21.900,00 zł, po uprzednim potrąceniu z niej kosztu prowizji w wysokości 4.043,00 zł, miała zostać wypłacona przez bank w dniu zawarcia umowy w formie gotówkowej. Kredytobiorca upoważnił bank do pobrania prowizji z kwoty udzielonego kredytu w dniu jego uruchomienia. Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień zawarcia umowy wynosiło 9,90 % w stosunku rocznym. Oprocentowanie kredytu stanowiło sumę stałej w całym okresie kredytowania marży Banku wynoszącej na dzień zawarcia umowy 8,11 % z zastrzeżeniem sytuacji, gdy marża ulegała podwyższeniu w przypadkach określonych w umowie i stawki WIBOR 6M z najbliższego dnia roboczego poprzedzającego dzień złożenia wniosku kredytowego tj. z dnia 19 września 2019 r. wynoszącej 1,79 % w stosunku rocznym. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania ( (...)) na dzień zawarcia umowy wynosiła 14,24 %. Powód w dniu 11 lipca 2024 r. spłacił w całości kredyt konsumencki nr (...)- (...) wraz z należnymi odsetkami. Odsetki kapitałowe były naliczane od kwoty kredytu (53.907,03 zł). Do dnia 11 lipca 2024 r. powód zapłacił kwotę 67.846,91 zł, która została zarachowana na spłatę kapitału i odsetek. Od dnia zawarcia umowy do dnia 16 października 2023 r. powód spłacił kapitał w kwocie 41.592,40 zł oraz odsetki w kwocie 13.965,46 zł. Pismem z dnia 2 listopada 2023 r. powód, za pośrednictwem swojego pełnomocnika, złożył pozwanemu oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego i wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 17.078,59 zł w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania. Równocześnie powód złożył też pozwanemu reklamację. Pozwany bank nie spełnił żądań powoda. Sąd Rejonowy powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez stronę powodową. Sąd I instancji zważył, że pożyczkodawca dopuścił się naruszenia wskazanych przez powoda przepisów. Wobec tego możliwe było skorzystanie przez powoda z sankcji kredytu darmowego określonego w przepisie art. 45 ust. 1 u.k.k. Pismem z 2 listopada 2023 r. powód złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, na podstawie art. 45 u.k.k. oraz wezwał pozwanego do zapłaty. Zdaniem Sądu I instancji powód wykazał powództwo co do zasady i co do wysokości. O odsetkach Sąd I instancji orzekł zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądzając odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2023 r. tj. po upływie terminu 30 dni określonego w wezwaniu do zapłaty z dnia 2 listopada 2023 r., które zostało odebrane przez pozwanego w dniu 10 listopada 2023 r. O kosztach procesu Sąd Rejonowy postanowił w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., przy uwzględnieniu zasady odpowiedzialności stron za wynik procesu oraz zasady kosztów niezbędnych i celowych, zasądzając od pozwanego na rzecz powodów kwotę 4.617,00 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem I instancji. Ponadto, wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie art. 233 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako: „k.p.c."), poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego polegających na przyjęciu, że w przedmiotowej sprawie doszło do złożenia skutecznego oświadczenia o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego, podczas gdy niniejsze oświadczenie złożył pełnomocnik konsumenta (tj. pismem reklamacyjnym z dnia 02.11.2023 r.), a nie sam konsument co stoi w sprzeczności z konstrukcją art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej jako „u.k.k."), skutkuje brakiem legitymacji procesowej, co z kolei doprowadziło do naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. z uwagi na fakt, że uzasadnienie wyroku nie odnosi się w żadnej mierze do podniesionego przez bank zarzutu braku legitymacji procesowej powoda, na skutek złożenia przez jego pełnomocnika oświadczenia wynikającego z art. 45 u.k.k., a Sąd I instancji zignorował zarzut podnoszony przez bank i pozostawił go bez rozpoznania,

2.  naruszenie art. 45 ust. 5 u.k.k. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że roczny termin do złożenia oświadczenia wynikającego z tzw. sankcji kredytu darmowego został zachowany, gdy w rzeczywistości w/w uprawnienie wygasło - termin zawity (prekluzja),

3.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego polegających na przyjęciu, że w Umowie kredytu gotówkowego (...) nr (...)- (...) z dnia 23.09.2019 r. (dalej jako: (...)) pozwany do całkowitej kwoty kredytu zaliczył kredytowane koszty, podczas gdy w rzeczywistości zapisy w/w Umowy w sposób prosty, jednoznaczny i czytelny wyłączają taką możliwość (sekcja 2 Umowy „Parametry Kredytu), a bank naliczał oprocentowanie od kwoty udostępnionej i przekazanej na rzecz konsumenta, tj. 53.907,03 PLN (...)

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego polegających na przyjęciu, że bank nie udostępnił na rzecz powoda kwoty 53.907,03 zł, a jedynie kwotę 49.864,00 zł, gdy z treści łączącego strony zobowiązania w sposób jasny, zrozumiały i jednoznaczny wynikało, iż na rzecz konsumenta została udostępniona kwota 53.907,03 zł, a powód wykorzystał część w/w udostępnionej przez bank kwoty kredytu i przeznaczył ją na pokrycie kosztów związanych z prowizją), co z kolei doprowadziło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 5 ust. 7 u.k.k. poprzez ich niewłaściwie zastosowanie,

4.  naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, będące skutkiem błędnego przyjęcia, że pozwany do całkowitej kwoty kredytu wliczył koszty prowizji, a co za tym idzie błędnie określił wysokość Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania ( (...)),

5.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią umowy oraz zebranego materiału dowodowego polegających na przyjęciu, że bank nie wykonał obowiązku informacyjnego wynikającego z zapisów u.k.k. (tj. m.in. w zakresie art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 u.k.k.), podczas gdy w rzeczywistości konsument otrzymał wszystkie niezbędne informacje wymagane zapisami ustawy, a twierdzenia Sądu I instancji są sprzeczne z treścią Umowy,

6.  będące skutkiem powyższych naruszeń niewłaściwe zastosowanie art. 45 ust. 1 u.k.k. polegające na uznaniu, że powodowi przysługiwało uprawnienie do złożenia w imieniu konsumenta oświadczenia o skorzystaniu z tzw. „sankcji kredytu darmowego" oraz błędne przyjęcie, że powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k.,

7.  naruszenie art. 321 § 1 k.p.c., poprzez jego błędną wykładnię i zastosowanie oraz uznanie, że w żądaniu powoda z dnia 13.12.2023 r. mieści się naruszenie przez bank zapisów art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k., gdy w rzeczywistości powód nie wyartykułował w/w żądania, a Sąd I instancji orzekł ponad petitum pozwu (oparcie orzeczenia na niewskazanej przez Powoda podstawie faktycznej oraz prawnej).

W dalszej części apelacji, skarżący przedstawił szersze uzasadnienie w/w zarzutów.

W odpowiedzi na apelację powód domagał się jej oddalenia w całości oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była zasadna i podlegała uwzględnieniu. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sąd Rejonowego, jednak dokonał odmiennej oceny prawnej.

Sąd Okręgowy zważył, że w okolicznościach niniejszej sprawy – brak było podstaw do zastosowania sankcji kredytu darmowego określonej w treści art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2022.246 z późn.zm. - dalej u.k.k.). Na uwzględnienie zasługiwały podniesione zarzuty naruszenia przepisów w/w ustawy. Nie sposób zgodzić się z Sądem I instancji, że kredytodawca naliczył prowizję do całkowitej kwoty kredytu, a opłata ta stanowiła całkowity koszt kredytu, a nie kwotę kredytu i w konsekwencji nie można było od niej naliczać odsetek kapitałowych, co tymczasem uczynił pozwany.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy uznał, iż pozwany w umowie kredytowej z dnia 23 września 2019 r. naruszył przepis art. 30 ust. 1 pkt 7, 10 i 16 u.k.k., co zaktualizowało uprawnienie powoda do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, z czego skorzystał. Wskazać należy, że zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Zaś w myśl art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. „Całkowita kwota do zapłaty” to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.), zaś „całkowity koszt kredytu” są to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 u.k.k.).

W ocenie Sądu Okręgowego, nie doszło do naruszenia przez pozwanego art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. Wskazać trzeba, że zgodnie z art. 5 pkt 12 u.k.k. rzeczywista roczna stopa oprocentowania to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. W punkcie 4. umowy wprost wskazano, że rzeczywista roczna stopa oprocentowania na dzień zawarcia umowy wynosi 14,24 %. W umowie w prawidłowy sposób podano całkowitą kwotę kredytu, a zatem brak jest podstaw do uznania, że podana wartość (...) jest nieprawidłowa skoro jako podstawę jej wyliczenia uwzględniono kwotę rzeczywiście wypłaconą kredytobiorcy, a zatem zgodnie z wymogami ustawowymi.

Mając na uwadze treść przedmiotowej umowy kredytowej, trudno uznać, aby kredytodawca (pozwany) nie wywiązał się z nałożonego na niego, ustawą o kredycie konsumenckim, obowiązku informacyjnego. Wskazać należy, że zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. k) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG, w umowie o kredyt należy wskazać w sposób jasny i zwięzły (…) wszelkie opłaty powstałe w związku z umową. Jest to niezbędne w celu umożliwienia konsumentom poznania ich praw i obowiązków. Zaznajomienie się z elementami, jakie powinna obowiązkowo zawierać umowa o kredyt zgodnie z art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), i ich dobre zrozumienie przez konsumenta, są konieczne dla prawidłowego wykonania tej umowy, a w szczególności dla wykonywania przez konsumenta przysługujących mu praw. W celu umożliwienia dobrego zrozumienia wspomnianych elementów, informacje podane w umowie o kredyt muszą więc być pozbawione wszelkich nieścisłości, które obiektywnie mogą wprowadzić przeciętnego konsumenta, właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego, w błąd co do zakresu jego praw i obowiązków wynikających z rzeczonej umowy. W szczególności dla spełnienia wymogu wyrażenia warunków w sposób prosty i zrozumiały istotne znaczenie ma kwestia, czy umowa o kredyt przedstawia w sposób przejrzysty warunki spłaty kredytu lub też sposób ich określenia, tak aby taki konsument mógł przewidzieć na podstawie precyzyjnych i zrozumiałych kryteriów wynikające z nich konsekwencje ekonomiczne.

W niniejszej umowie kredytu gotówkowego (k. 17-24) kwota udzielonego kredytu została określona na 53.907,03 zł, a całkowita kwota kredytu na kwotę 49.864,00 zł. Prowizja za udzielenie kredytu wynosiła 4.043,03 zł. Całkowity koszt kredytu został określony na 18.332,45 zł, a całkowita kwota do zapłaty została określona na 68.196,45 zł. Podkreślić zatem trzeba, że całkowita kwota kredytu została w umowie określona w sposób niebudzący wątpliwości i w zgodzie z ustawą o kredycie konsumenckim. Kwota została wskazana w punkcie 2. umowy. „Przeciętny konsument”, jak wynika z treści art. 2 pkt 8 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, jest to konsument dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Zatem zrozumienie umowy przez takiego konsumenta nie powinno nastręczać trudności tym bardziej, że powołane powyżej pojęcia są umieszczone w odrębnych jednostkach redakcyjnych umowy i ich treść jest jasno i zrozumiale oznaczona.

Za zasadny należy również uznać zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 u.k.k. Wskazać bowiem należy, iż w treści przedmiotowej umowy wskazano jaka jest wysokości prowizji (pkt 4), a także poinformowano kredytobiorcę o kosztach związanych z podpisaniem przedmiotowej umowy. Został poinformowany o zasadach, terminach spłaty, kolejności zaliczania rat kredytu w punkcie 4 umowy „Koszty kredytu”, pkt 5 umowy „Zasady i termin spłaty kredytu”, pkt 7 umowy „Skutki braku płatności w terminie”. Ponadto, w pkt 8 umowy powód oświadczył, że został poinformowany przez bank o ponoszeniu ryzyka związanego ze wzrostem oprocentowania udzielonego kredytu oraz że zapoznał się ze skutkami wynikającymi z możliwości wzrostu oprocentowania, które zostały przedstawione w symulacji obrazującej możliwość zwiększenia kosztów obsługi udzielonego kredytu, że został poinformowany przez bank, że zmiana oprocentowania udzielonego kredytu będzie miała wpływ na koszt obsługi udzielonego kredytu oraz na wysokość rat kredytowych.

Dodać przy tym należy, że elementy o których mowa w art. 30 u.k.k. nie muszą być zawarte w jednym dokumencie (tak wyr. (...) z 9.11.2016 r., (...) Slovakia, C-42/15, EU:C:2016:842, pkt 30–33). Konieczne jest w takim wypadku, aby umowa o kredyt zawierała jasne i precyzyjne odesłania do innych dokumentów w formie pisemnej lub do innych trwałych nośników zawierających konieczne elementy tej umowy, przy czym owe inne dokumenty lub inne trwałe nośniki muszą być faktycznie przekazane konsumentowi przed zawarciem umowy w sposób umożliwiający mu rzeczywiste poznanie wszystkich praw i obowiązków (tak wyr. (...) z 9.11.2016 r., (...) Slovakia, C-42/15, EU:C:2016:842, pkt 34). W niniejszej sprawie zgodnie z pkt 8 kredytobiorca oświadczył, że przed zawarciem umowy otrzymał formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego oraz że bank lub pośrednik kredytowy udzielił mu wszelkich wyjaśnień dotyczących treści informacji przekazanych przed zawarciem umowy oraz postanowień zawartych w umowie w sposób umożliwiający podjęcie decyzji dotyczącej umowy.

W świetle powyższego, Sąd Okręgowy uznał, iż w okolicznościach niniejszej sprawy, nie doszło do naruszenia przez pozwanego obowiązku informacyjnego. Wręcz przeciwnie w przedmiotowej umowie o kredyt gotówkowy wskazano wszystkie wymagane ustawą elementy oraz ich wysokość. Na podstawie zawartych w umowie informacji – właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny konsument był w stanie zweryfikować nałożone na niego opłaty, a w konsekwencji miał możliwość dokonania oceny zakresu swojego zobowiązania.

Wskazać należy, że instytucja przewidziana w art. 45 u.k.k. (kredyt darmowy) jest sankcją dla kredytodawcy za naruszenie przepisów statuujących obowiązki dotyczące formy umowy, czy też obowiązki informacyjne. Choć z treści w/w przepisu wynika, że sankcję kredytu darmowego spowoduje naruszenie któregokolwiek z wskazanych w nim przepisu dotyczącego chociażby informacji, niemniej jednak należy brać pod uwagę wagę naruszenia konkretnego przepisu ustawy o kredycie konsumenckim oraz wpływu tego uchybienia na sytuację konsumenta i w jakim stopniu ma ono wpływ na ocenę przez konsumenta zaciągniętego zobowiązania. Nie można bowiem uznać za proporcjonalne stosowanie zgodnie z uregulowaniem krajowym, takiej sankcji, mającej poważne konsekwencje wobec kredytodawcy, w wypadku braku elementów, spośród określonych w art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), które ze względu na ich charakter nie mogą mieć wpływu na zdolność konsumenta do oceny ciążącego na nim zobowiązania (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 9 listopada 2016 r. w sprawie C-42/15). Chodzi zatem o takie istotne uchybienia, które nie pozwalają konsumentowi na należytą ocenę przyjętego zobowiązania i jego skutków dla konsumenta z racji zawartej umowy kredytowej (por. wyrok Trybunał Sprawiedliwości z dnia 10 czerwca 2021 r w sprawie C-303/20).

Na marginesie Sąd odwoławczy wskazuje, że z uwagi na uwzględnienie powyżej wskazanych zarzutów skarżącego, bezzasadne stało się odnoszenie do pozostałych zarzutów apelacji. Z uwagi na uwzględnienie zarzutów sprowadzających się do kwestionowania rozważań Sądu Rejonowego, że przedmiotowa umowa naruszyła przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, Sąd odwoławczy uznał, że wyrok należało zmienić.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie 1. oddalił powództwo, a w punkcie 2. zaskarżonego wyroku zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617,00 zł. Na poniesione przez pozwanego koszty postępowania złożyły się: opłata od pełnomocnictwa – 17,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego – 3.600,00 zł (obliczone stosownie do § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c., i omyłkowo zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.900,00 zł, a mając na uwadze wynik sprawy, kwota, która powinna zostać zasądzona wynosi 2.800,00 zł, na którą składała się opłata od apelacji w kwocie 1.000,00 zł oraz wynagrodzenie zastępującego pozwanego adwokata w kwocie 1.800,00 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 w/w rozporządzenia.

S. B. ł G.